Κωνσταντίνος Λουκόπουλος*

Είναι αναμφίλεκτα σημαντική η επιτυχία των Ουκρανικών Δυνάμεων σε τακτικό-επιχειρησιακό επίπεδο, οι οποία μετά από μία αιφνιδιαστική εισβολή την 6 Αυγούστου (πρώτη εισβολή σε ρωσικό έδαφος μετά τον Β’ ΠΠ)  κατέληξε στην κατάληψη ρωσικών εδαφών της Περιφέρειας Κουρσκ, έκτασης λίγο παραπάνω από 1000  τετραγωνικά χιλιόμετρα με δεκάδες οικισμούς και εκατοντάδες Ρώσους αιχμαλώτους. 

Πέρα όμως από την ταπείνωση της Ρωσίας που επιχείρησε να υποβαθμίσει το γεγονός, το πλήγμα στο γόητρο του  Πούτιν και μετά τα πρώτα χαμόγελα στο Κίεβο αλλά και στις πρωτεύουσες των Δυτικών Χωρών που στηρίζουν την Ουκρανία δημιουργείται ένας εύλογος προβληματισμός τόσο  για αυτήν καθαυτή την επιχείρηση όσο και για την συνέχιση του πολέμου.

Σε άρθρο του στον παγκόσμιας εμβέλειας  ιστότοπο Foreign Policy, o  Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ  Stephen M. Walt θέτει το κρίσιμο ερώτημα  αν αυτή αιφνιδιαστική αντεπίθεση της Ουκρανίας στη Ρωσία συνιστά μία κρίσιμη καμπή στον πόλεμο, μια παράπλευρη «παράσταση» ή ένα στρατηγικό λάθος από την πλευρά του Κιέβου; 

Διαβάστε επίσης: Η Ελλάδα ως Μη Μόνιμο Μέλος του Σ.Α. του ΟΗΕ και… το Κυπριακό | Άποψη

Ο γνωστός Καθηγητής διερωτάται επίσης αν αυτή η βραχυπρόθεσμη επιτυχία θα μπορούσε να έχει μέσο-μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα σχετικά με τις  ευρύτερες επιπτώσεις στη δυτική πολιτική απέναντι στη Ρωσία γενικά και στον πόλεμο στην Ουκρανία ειδικότερα! Ανάλογους προβληματισμούς εκφράζουν και οι Ισραηλινοί Αναλυτές Boaz Golani και Jacob Nagel (πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ) σε κοινό άρθρο τους στον  επίσης γνωστό αμερικανικό ιστότοπο National Interest την 30 Αυγούστου.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και ας επιχειρήσουμε να τα αναλύσουμε βάζοντας ευδιάκριτα όρια μεταξύ ευσεβών πόθων και σκληρής πραγματικότητας, παρά τις δυσκολίες της «ομίχλης του πολέμου». Πρώτα απ’ όλα τι  ήταν αυτό που έκανε τους Ουκρανούς να προχωρήσουν με «θράσος» σε μία επιχείρηση υψηλού ρίσκου και να εισβάλουν σε ρωσικό έδαφος; 

Ο Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα  John P. Willeerton σε άρθρο του στο National Interest την 30 Αυγούστου υποστηρίζει ότι η απόγνωση για την τροπή που είχε πάρει ο πόλεμος σε βάρος της Ουκρανία ήταν η βασική αιτία να «ποντάρει» σε αυτήν την τολμηρή επιχείρηση καθόσον αναζητείτο τρόπος να αντισταθμίσει τις δυσμενείς εξελίξεις. Δίπλα σε αυτήν την εκτίμηση έρχεται και αυτή του Ομότιμου Καθηγητή Sir Lawrence Freedman της Σχολής  Σπουδών Πολέμου του Kings College του Λονδίνου ο οποίος σε άρθρο του στην δική του ιστοσελίδα εκτιμά ότι η επιχείρηση της Ουκρανίας στο Κουρσκ αποσκοπούσε να μετατοπίσει το αφήγημα γύρω από τον πόλεμο με μία νίκη!

Με ένα πόλεμο κατατριβής που όλο και περισσότερο εξαντλεί και καταστρέφει την χώρα, με την αναγκαστικά αμυντική στάση λόγω της αδυναμίας να  διεξάγει πλέον επιθετικό ελιγμό για ανάκτηση μέρους τουλάχιστον των κατεχομένων εδαφών από τους Ρώσους και κύριο στόχο να καταστήσει τις ρωσικές προσχωρήσεις στα εδάφη της όσο το δυνατόν πιο «κοστοβόρες» η Ουκρανική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία  ορθώς αναζητούσε τρόπο  για να βλάψει σοβαρά τη Ρωσία πέρα από τα περιοδικά χτυπήματα σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στα ενδότερα αυτής. 

Διαβάστε επίσης: ΑΠΟΨΗ | Στρατηγική Ανάπτυξης Διαλειτουργικών Αμυντικών Δυνατοτήτων

Το βασικό όφελος της επιχείρησης Κουρσκ για το Κίεβο ήταν ότι έδειξε ότι μπόρεσε να  αναλάβει τουλάχιστον στο τακτικό επίπεδο πρωτοβουλία με σοβαρά κέρδη για αυτήν και σοβαρή βλάβη για την Ρωσία.

Εκτός από την ενίσχυση του ηθικού των Ουκρανών, η επιχείρηση επανέφερε τον πόλεμο στην Ουκρανία στην κορυφή του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και ίσως ενισχύσει κάποιες φωνές που ζητούν να αυξηθεί ποσοτικά αλλά και ποιοτικά η δυτική υποστήριξη. Πλέον όμως αυτής της τακτικής επιτυχίας η εκτίμηση μας είναι ότι  δεν υφίσταται οποιοδήποτε στρατηγικό αποτύπωμα που θα μπορούσε να αλλάξει την ροή του πολέμου αλλά ούτε επιχειρησιακά εξανάγκασε τους Ρώσους να μεταφέρουν δυνάμεις από το ανατολικό μέτωπο στον τομέα του Ποκρόφσκ για να μειωθεί η πίεση που ασκείται στις εκεί υπάρχουσες εξαντλημένες έξι Ουκρανικές Ταξιαρχίες. 

Η Ρωσική στρατιωτική δύναμη 30.000 στρατιωτών περίπου που αναχαίτισε τους Ουκρανούς στην περιοχή του Κουρσκ, όταν οι ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι για μάχη υψηλής έντασης ρώσοι συνοριοφύλακες ετράπησαν σε φυγή, μεταφέρθηκε από τα μετόπισθεν και ήταν εφεδρείες της Ανώτατης Ρωσικής Διοίκησης.

Η  Ουκρανία έριξε τον βασικό κορμό των εφεδρειών της  στην επιχείρηση Κουρσκ. Όμως οι επιχειρήσεις πρέπει να εξυπηρετούν την νίκη και νίκη σημαίνει για το Κίεβο ανάκτηση των κατεχομένων από την Ρωσία εδαφών της και οπωσδήποτε να μην απωλέσει άλλα τμήματα της επικράτειας της. Ο Αμερικανός  Αναλυτής Δρ James Holms του Κολλεγίου Πολέμου του Ναυτικού των ΗΠΑ επεσήμανε σε  άρθρο του στο National Interest  ότι «δεν έχει καθόλου στρατηγικό νόημα να θέτεις σε κίνδυνο αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για χάρη κάτι άλλου που έχει λιγότερο σημασία, ανεξάρτητα από το πόσο «σαγηνευτικό» είναι»! 

Κοντολογίς θα λέγαμε ότι για την Ουκρανία που αντιμετωπίζει το φάσμα της ήττας, προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η διατήρηση  όσο το δυνατόν περισσοτέρων εδαφών της ενώ προσπαθεί να ανακτήσει την μέχρι τώρα απολεσθείσα επικράτεια της.

Διαβάστε επίσης: Στέφανος Καραβίδας | Τα F-35 και η πλάνη του Κυρίαρχου Αφηγήματος

Οι Ρώσοι με εγγενείς αδυναμίες δεν προέβλεψαν το απρόβλεπτο, αιφνιδιάστηκαν,  δεν μπόρεσαν να αντεπιτεθούν εξ αρχής και υπέστησαν ήττα χάνοντας έδαφος της επικράτειας τους, επιτυγχάνοντας αναχαίτιση των Ουκρανών μετά από 15-16 ημέρες! Όμως σταθερά έστω αργά με μεγάλο κόστος συνεχίζουν να προχωρούν στο μέτωπο του Ντονμπάς και βρίσκονται πλέον πολύ κοντά στην πόλη Ποκρόφσκ που συνιστά σιδηροδρομικό και οδικό κόμβο και περιοχή επιμελητείας για την Ουκρανία. 

Η κατάσταση εκεί είναι εξαιρετικά δύσκολη όπως ο ίδιος ο Πρόεδρος Ζελένσκι και ο Αρχιστράτηγος των Ουκρανικών Δυνάμεων Σίρσκυ (ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι… Ρώσος) παραδέχθηκαν και η Ρωσία κινείται προς αποφασιστική επιτυχία όταν οι Ουκρανοί στερούνται εφεδρειών καθόσον αυτές  χρησιμοποιήθηκαν στο Κουρσκ και έτσι δεν μπορούν να αντισταθούν επιτυχώς αυτήν την φορά.

Ο Niko Lange πρώην Γερμανός αξιωματούχος άμυνας που είναι τώρα συνεργάτης στο Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής, σημείωσε ότι η επιχείρηση Κουρσκ  έδωσε μεν στην Ουκρανία «απτά κέρδη» αλλά ο Πούτιν υποβαθμίζει την εισβολή και εστιάζει της προσπάθειες στην Ανατολική Ουκρανία. Είναι σαν να λέει  στους Ουκρανούς: «Μπορείτε να μείνετε, μπορείτε να φύγετε,  κάντε ότι θέλετε εγώ θα προχωρήσω στο Ντόνμπας»! Το έδαφος που έχει χαθεί  ή περαιτέρω θα χαθεί τώρα στο Ντονμπάς η Ρωσία θα το διατηρήσει. Αλλά η Ουκρανία δεν μπορεί να κρατήσει το Κουρσκ επ’ άπειρον.

Η πιθανή απώλεια του Ποκρόφσκ συνιστά σοβαρή επιχειρησιακή απειλή για την επιμελητεία ολόκληρης της περιοχής, διακόπτοντας τις γραμμές ανεφοδιασμού από το Βούλενταρ στο νότο μέχρι την Χορλίβκα  στο βορρά και θα επιδείνωνε την κατάσταση για τις ουκρανικές δυνάμεις στο Ντόνμπας  οδηγώντας σε ενδεχόμενες περαιτέρω απώλειες. Επιπροσθέτως υπάρχει και μία άλλη σημαντική πολιτική διάσταση. Το Ποκρόφσκ απέχει περί τα 20 χιλιόμετρα από τα διοικητικά σύνορα της Περιφέρειας Ντνίπροπετρόφσκ κάτι που ίσως ανοίξει την όρεξη της Μόσχας μετά και την ρωσική προχώρηση στην περιοχή του Χαρκόβου τον περασμένο Μάιο.

Οι Ρώσοι παράλληλα εντατικοποίησαν τον πόλεμο κατατριβής που διεξάγουν με σκοπό την κάμψη της θέλησης για αντίσταση με νέες μαζικές προσβολές την 26 Αυγούστου σε 15 πόλεις της Ουκρανίας και σε ενεργειακές υποδομές με 236 Ντρόουνς όπως λέγονται ευρέως στα ΜΜΕ τα UAVs, Πυραύλους Κρουζ αλλά και υπερηχητικούς Πυραύλους Kinzal. 

Διαβάστε επίσης: Ουκρανία | Η γραμμή προμήθειας των βλημάτων και οι εξελίξεις στο πεδίο της μάχης – Χάρτης

Αυτές οι επιθέσεις έστω και μικρότερης έκτασης και έντασης συνεχίστηκαν μέχρι και χθες με νεκρούς και σημαντικές καταστροφές. Παρενθετικά επισημαίνεται ότι  ενώ πριν την ρωσική εισβολή η χώρα παρήγαγε 50 Giga Watt (GW) ενέργειας σήμερα μετά βίας φθάνει τα 20 GW.

Το Κρεμλίνο εξαπόλυσε εκστρατεία για να ανυψώσει τα πατριωτικά αισθήματα του Ρωσικού λαού παρομοιάζοντας την ουκρανική εισβολή με αυτήν της ναζιστικής Γερμανίας ενώ εκμεταλλεύεται και την εξάπλωση των ήδη περιορισμένων ουκρανικών δυνάμεων. Να πούμε βέβαια ότι οι  χαμηλές επιδόσεις και λοιπές αδυναμίες της Ρωσίας και συνεπώς η περιορισμένη εμβέλεια της εξαλείφει το αφήγημα κάποιων στην Δύση ότι η Ουκρανία ήταν μόνο το πρώτο βήμα πριν η Ρωσία εξαπολύσει επίθεση και σε χώρες όπως οι Βαλτικές.

Επίσης με αφορμή την επιτυχή επιχείρηση Κουρσκ είναι αστείο να υποστηρίζεται από κάποιους κύκλους ότι οι «κόκκινες γραμμές» της Ρωσίας και οι απειλές για χρήση πυρηνικών όπλων και κλιμάκωση είναι… μπλόφα.  Αναντίρρητα η εισβολή της  Ουκρανίας σε ρωσικό έδαφος μπορεί να θεωρηθεί ως μια σημαντική εξέλιξη αλλά ο Πούτιν δεν έχει κανένα κίνητρο να κλιμακώσει από την στιγμή που οι δυνάμεις του εξακολουθούν να κερδίζουν στο Ντονμπάς. Ο κίνδυνος κλιμάκωσης από την Ρωσία εκτιμούμε ότι θα ανακύψει σε περίπτωση καταστροφική ήττας κάτι που ουδόλως έχει σχέση με την σημερινή κατάσταση.

Συμπερασματικά θα επαναλάβω ότι η ουκρανική επιτυχία στο Κουρσκ η οποία έγειρε περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις, δεν συνιστά «σημείο καμπής» και υιοθετώ την ανησυχία πολλών έγκριτων διεθνών αναλυτών ότι αυτή στο τέλος μπορεί να  αποδειχθεί λάθος αν οι Ρώσοι εκδιώξουν τις ουκρανικές δυνάμεις από την περιοχή όταν αυτές θα μπορούσαν ως εφεδρεία να υποστηρίξουν τις αμυντικές επιχειρήσεις στο Ντόνμπας. Βέβαια το Κίεβο μπορεί να αποσυρθεί χωρίς την πίεση των Ρώσων οποτεδήποτε κρίνει σκόπιμο αλλά οι απώλειες είναι αξιοσημείωτες.

Η ροή του πολέμου θετικά ή αρνητικά για την Ουκρανία  θα καθοριστεί πρωτίστως από τις εξελίξεις  στην Ανατολική Ουκρανία και όχι από την επιχείρηση Κουρσκ! Ο πόλεμος αυτός ο οποίος για να μην ξεχνιόμαστε άρχισε λόγω της Ρωσική εισβολής θα συνεχίζεται από την στιγμή που και οι δύο πλευρές εκτιμούν ότι συνεχίζοντας τον θα πετύχουν καλύτερη έκβαση. Είναι όμως έτσι; 

Ως ακροτελεύτια παρατήρηση θα λέγαμε ότι η συγκεκριμένη στρατιωτική επιτυχία της Ουκρανίας είναι σκόπιμο να εξεταστεί  ως ευκαιρία για την έναρξη σοβαρών συνομιλιών για αποκλιμάκωση και μία κατ’ αρχήν κατάπαυση του πυρός και ουδόλως ως βάση για την παράταση ενός δαπανηρού πολέμου στον οποίο η  Ουκρανία μπορεί να επιβιώσει έστω και μισοκαταστραμένη με τις πιθανότητες να κερδίσει να βαίνουν διαρκώς μειούμενες!

Διαβάστε επίσης: ΑΠΟΨΗ | “Ας αφυπνιστούμε στο Κυπριακό”

*Ο Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Αντιστράτηγος ε.α και Γεωστρατηγικός Αναλυτής

**Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο The President

***Οι απόψεις και/ή τα σχόλια που εκφράζονται στα άρθρα ανήκουν σε έκαστο συγγραφέα και δύναται να μην αποτελούν άποψη και/ή τοποθέτηση και/ή να υιοθετούνται ως έχουν από την εταιρεία και/ή τους διαχειριστές του ιστότοπου. Περισσότερα στους όρους χρήσης της ιστοσελίδας.