Αχυρώνας Λιοπετρίου | Η “σκυταλοδρομία θανάτου” στο νέο “ Χάνι της Γραβιάς” – VIDEO

Defence Redefined

Published on 02/09/2020 at 11:45

Η φονικότερη μάχη, του απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, η οποία έμεινε γνωστή ως “το Νέο χάνι της Γραβιάς”, δόθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, από τον Ανδρέα Κάρυο, Φώτη Πίττα, Χρήστο Σαμαρά και Ηλία Παπακυριακού, στον Αχυρώνα του Παναγιώτη Καλλή στο Λιοπέτρι. 

Το χρονικό της Θρυλικής μάχης, ξεκίνησε όταν ο Ηλίας Παπακυριακού μαζί με τον Φώτη Πίττα και τον Ανδρέα Κάρυο μετέβησαν στο χωριό Αχερίτου, μετά από κάλεσμα του τομεάρχη της περιοχής, για να τους αναθέσει νέα καθήκοντα. Το σχέδιο προνοούσε την παραμονή του Ηλία Παπακυριακού, του Φώτη Πίττα, του Ανδρέα Κάρυου, και του Χρίστου Σαμάρα, σε ένα μυστικό κρησφύγετο στον ποταμό Λιοπετρίου, έξω από το χωριό.

Σύμφωνα με αφηγήσεις συναγωνιστών των τεσσάρων, οι Ηλίας Παπακυριακού, Φώτης Πίττας, και Ανδρέας Κάρυος έφτασαν στο Λιοπέτρι τα μεσάνυχτα της 30/08/1958. 

Διαβάστε επίσης: 18 Μαΐου 1977 | Διεθνής Ημέρα Μουσείων – Ψηφιακή “επίσκεψη” στο Μουσείο Αγώνος της ΕΟΚΑ | VIDEO

Το βράδυ της 31ης Αυγούστου προς την 1η Σεπτεμβρίου, οι τέσσερις αγωνιστές ήταν στην οικία του Νικόλα Τσόντου. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 1ης Σεπτεμβρίου, έλαβαν μήνυμα από κατοίκους του χωριού ότι κατέφθαναν αγγλικά στρατεύματα στο Λιοπέτρι και έτσι ο κίνδυνος να περικυκλωθούν ήταν πιθανός. 

Ο Φώτης Πίττας διαπίστωσε με τα κιάλια του ότι μεγάλος αριθμός στρατιωτών πλησιάζε και δημιουργούσε κλοιό γύρω από το χωριό. Όταν αντιλήφθηκαν πως η πιθανότητα διαφυγής τους ήταν αρκετά δύσκολη, μπήκαν ένοπλοι στο μονοκαμπινο αυτοκίνητο του Τσόντου φορτώνοντας σε αυτό όλο τον οπλισμό που είχαν μαζί τους με σκοπό να διασπάσουν το κλοιό που πλέον σχηματιζόταν γύρω τους και να διαφύγουν. Οδηγός τους ήταν ο μαχητής Νικόλας Τσόντος.

Κατευθύνθηκαν προς της περιοχή Λαξίδι, κατεύθυνση η οποία οδηγούσε προς τον φράχτη και τον ποταμό του χωριού, απ’ όπου θα μπορούσαν να διαφύγουν προς την Σωτήρα. Στην πορεία τους, οι αγωνιστές έπεσαν πάνω σε βρετανικά στρατεύματα που μόλις στάθμευσαν στο χώρο. 

Όταν κατάλαβαν πως δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής επέστρεψαν προς την οικία του Τσόντου. Οι τέσσερις αγωνιστές κατέβηκαν από το αυτοκίνητο, και στην επιστροφή για το χωριό δίπλα στα σπίτια του Χρίστου Μασιά, οι τέσσερις αγωνιστές επισημάνθηκαν από Άγγλο στρατιώτη ο οποίος φώναξε «Ἁλτ».

Διαβάστε επίσης: 10 Μαΐου 1956 | Απαγχονισμός των ηρώων της ΕΟΚΑ Καραολή και Δημητρίου

Ο Ηλίας Παπακυριακού άνοιξε πρώτος πυρ εναντίων του Άγγλου στρατιώτη, τραυματίζοντας τον. Γύρω στις 02:00, οι Άγγλοι απάντησαν με φωτοβολίδες και πυροβολισμούς. Ακολουθησε σφοδρή ανταλλαγή πυρών, χωρίς όμως να καταφέρουν να διαφύγουν και οι αγωνιστές οπισθοχώρησαν προς το χωριό. 

Οι αγωνιστές όταν μπήκαν στο χωριό και κατέφυγαν σε ένα σπίτι, αλλά ο ιδιοκτήτης είχε κυριευτεί από φόβο και τους τόνισε πως δεν μπορεί να τους παρέχει προστασία, γιατί δεν θα άντεχε τυχόν βασανιστήρια από τους Άγγλους.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1958, γύρω στις 3 με 4 το πρωί, οι αγωνιστές με υπόδειξη του Χρίστου Σαμάρα, πηγαίνουν στην οικία του Παναγιώτη Καλλή. Ο Καλλής δεν αρνήθηκε να τους προσφέρει καταφύγιο και τους εγκατέστησε στον Αχυρώνα του. Τους βοήθησε να κρυφτούν εκεί αφού πρώτα τους προμήθευσε με νερό και τρόφιμα. 

Οι Άγγλοι συνήθιζαν να επιβάλουν κατ’οίκον περιορισμό σε χωριά που ερευνούσαν και μετά έλεγχαν σπίτι με σπίτι. Ενδεικτικά στη Άσσια ο Ηλίας Παπακυριακού πέρασε 15 μέρες σε άλλο αχυρώνα όταν οι Άγγλοι επέβαλαν δεκαπενθήμερο κατ’οίκον περιορισμό και ερευνούσαν σπίτι προς σπίτι, μάνδρα προς μάνδρα όλο το χωριό για 15 ημέρες. Για τον Ηλία ο Αχυρώνας στο Λιοπέτρι ήταν η καθημερινότητα του.

Όταν οι Άγγλοι μπήκαν στο Λιοπέτρι ανήγγειλαν με τηλεβόες πως το χωριό θα έμπαινε σε κατ’οικο περιορισμό. Επίσης ανήγγειλαν πως όλοι οι άνδρες έπρεπε να συγκεντρωθούν στην πλατεία του χωριού. Αφού τους μάζεψαν όλους, ξεκίνησαν να τους ανακρίνουν με βία και ξυλοδαρμούς, ενώ άλλα αποσπάσματα με ανιχνευτικά σκυλιά έκαναν κατ οίκον έρευνες με διάφορες καταστροφές και διάφορες συλλήψεις. 

Κατά τις δύο ή τρεις το απόγευμα της ίδια μέρας, οι Άγγλοι άφησαν τον Καλλή ελεύθερο. Η γυναίκα του Παναγιώτη Καλλή τον πληροφόρησε πως οι Άγγλοι ερεύνησαν τα πάντα αλλά δεν βρήκαν τίποτα.

Ο Καλλής μπηκε στον Αχυρώνα και φώναξε τους αγωνιστές. Αυτοί εμφανίστηκαν μέσα από το άχυρο και ζήτησαν να μάθουν τα νεότερα, τις κινήσεις των Άγγλων. Ο Παναγιώτης Καλλής τους ενημέρωσε για τις ταλαιπωρίες που είχε υποστεί ο ανδρικός πληθυσμός και τους είπε για τις συλλήψεις που έκαναν οι Άγγλοι. 

Οι Άγγλοι έλαβαν όμως νέα πληροφορία πως οι αγωνιστές που έψαχναν ήταν κρυμμένοι στον Αχυρώνα στο κέντρο του χωριού ιδιοκτησίας του Παναγιώτη Καλλή. Στις μία μετα τα μεσάνυχτα ένα στρατιωτικό απόσπασμα χτύπησε την πόρτα του Παναγιώτη Καλλή και του ζήτησαν να τους παραδώσει τους καταζητούμενους που κρύβονταν στο σπίτι του. Ο Παναγιώτης Καλλής αρνήθηκε κατηγορηματικά πως έκρυβε καταζητούμενους παρόλα τα χτυπήματα που δέχτηκε.

Ένας Τούρκος αξιωματικός που ήταν συνοδεία του αγγλικού αποσπάσματος ζήτησε από τον Καλλή να του δείξει ποιος είναι ο δικός του αχερώνας. Ο Καλλής προσπαθώντας να ξεγελάσει τους στρατιώτες υπέδειξε το μαγειρείο αντί του αχερώνα, αυτοί επέμεναν και τον χτυπούσαν, τους έδειξε το στάβλο του σπιτιού του, μετά το γκαράζ και το ξύλο γινόταν περισσότερο. 

Διαβάστε επίσης: Ευαγόρας Παλληκαρίδης – Ο τελευταίος ήρωας της αγχόνης

Τότε ο Καλλής γυρισε προς την οικογένεια του και τους είπε να προτιμήσουν τον θάνατο παρά την προδοσία των τεσσάρων. Δεν πρόλαβε να τελειώσει την πρόταση του και οι Άγγλοι τον έσυραν στον αχυρώνα. Ένας Βρετανός προτάσσοντας για κάλυψη τον Καλλή φώναξε στα ελληνικά: «Αν θέλετε την ζωή σας, παραδοθείτε!» 

Ένας άλλος βρετανός πυροβόλησε τρεις φορές προς τον Αχυρώνα. Καμία ανταπόκριση όμως από τον Αχυρώνα. Μια δραματική σκηνή ακολούθησε αμέσως μετά, με ένα Ελληνοκύπριο αγωνιστή, να μην αντέχει στα βασανιστήρια και να αναγκάζεται να ομολογήσει πως μέσα βρίσκονται οι καταζητούμενοι.

Οι Άγγλοι κάλεσαν ξανά και επανειλημμένως τους αγωνιστές να παραδοθούν. Αντί αυτού οι αγωνιστές άνοιξαν πυρ σκοτώνοντας ένα Άγγλο φωνάζοντας «Μολών Λαβέ!». Στην μάχη που ακολούθησε οι Άγγλοι έριχναν χειροβομβίδες μέσα στον Αχυρώνα και οι μαχητές ανταπέδιδαν τα πυρά με τα πυροβόλα όπλα τους. 

Στην εξέλιξη της μάχης οι Άγγλοι μετατρέπουν τον κινηματογράφο της κοινότητας σε πρόχειρο νοσοκομείο, στο οποίο μεταφέρουν τους τραυματίες τους. Υπάρχει μαρτυρία σύμφωνα με την οποία Άγγλος στρατιώτης αρνήθηκε να εκτελέσει διαταγή ανωτέρου και να προσεγγίσει τον αχερώνα, με αποτέλεσμα την εκτέλεση του από τον ίδιο τον αξιωματικό. 

Με ένα Αντιαρματικό ρουκετοβόλο οι Άγγλοι έριξαν περίπου 11 ή 12 ρουκέτες στον Αχυρώνα. Δύο Άγγλοι ανέβηκαν στην στέγη του Αχυρώνα και τρύπησαν την οροφή. Μετέπειτα έριξαν μέσα ρούχα τα οποία είχαν ποτίσει με βενζίνη. Ματαίως όμως γιατί η φωτιά έσβησε. Η μάχη κράτησε πάνω από τέσσερις ώρες. Οι Άγγλοι κάλεσαν και ελικόπτερο το οποίο έρειξε εμπρηστικές βόμβες.

Όταν η φωτιά απειλούσε την ζωή των μαχητών, προσπάθησαν μέσα από μια ηρωική έξοδο να διασπάσουν τον αγγλικό κλοιό. Έπεσαν διάτρητοι από σφαίρες και οι τέσσερίς. Ο Παναγιώτης Καλλής μεταφέρθηκε από τον Αγγλικό στρατό για να αναγνωρίσει τα πτώματα των ηρώων.

Οι τέσσερις αγωνιστές μάχονταν επί 6ωρου με πάνω 200 Άγγλους στρατιώτες σε μια πραγματική σκυταλοδρομία θανάτου. Ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ, Γεώργιος Γρίβας Διγενής σε επιστολή του τότε στο Έλληνα Πρέσβη, Α. Φρυδάν στην Λευκωσία στις 10 Σεπτεμβρίου αναφέρει: “Εις το Λιοπέτρι αι απώλιαι των Άγγλων πρέπει να είναι πολύ σοβαραί. Έλλην αστυνομικός είδε 7 νεκρούς και αρκετούς τραυματίας. Ο Ταξίαρχος έκλαιεν απροκάλυπτα μόλις αντίκρυσε την σκηνήν, ο δε αστυνόμος Βαρωσίων αφιχθείς εκεί, επυροβόλησε με το πιστόλι του τα πτώματα των νεκρών από την λύσαν του.”

Οι Αγωνιστές της ΕΟΚΑ με τον θάνατο τους συγκίνησαν την παγκόσμια κοινότητα. Στο σημείο της μάχης στήθηκε μνημείο των τεσσάρων αγωνιστών.

*Φωτογραφία από το αρχείο eoka.gov.cy. Στην φωτογραφία διακρίνονται τα σώματα των ηρώων μπροστά από τον Αχυρώνα. 

Διαβάστε επίσης: Ήταν 1η Απριλίου της ΕΟΚΑ η αρχή…