*Αθανάσιος Τσάκαλος 

Όπως έχει γίνει γνωστό από διάφορες πηγές, το Ηνωμένο Βασίλειο σχεδιάζει να στείλει βλήματα διάτρησης θωράκισης, που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο (Depleted Uranium – DU) στην Ουκρανία, για χρήση από την ίλη Κυρίων Αρμάτων Μάχης Challenger 2, που δώρισε ο βρετανικός στρατός.

Η Ρωσία έχει προειδοποιήσει το Ηνωμένο Βασίλειο να μην προμηθεύσει βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου ως πυρομαχικά για τα άρματα μάχης που στέλνει στην Ουκρανία, λέγοντας ότι περιέχουν “πυρηνικό συστατικό”.

Όπως αναφέρει το Declassified UK, η Βρετανίδα υπουργός Άμυνας Γκόλντι παραδέχτηκε την αποστολή τέτοιου είδους πυρομαχικών στην Ουκρανία στις 20 Μαρτίου λέγοντας ότι αυτά τα βλήματα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά κατά σύγχρονων αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων.

Η Ρωσία έχει προειδοποιήσει προηγουμένως ότι θα θεωρήσει τη χρήση απεμπλουτισμένου ουρανίου στην Ουκρανία ως “βρώμικη βόμβα”. Περαιτέρω, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απείλησε ότι “θα το πρέπει να ανταποκριθεί αναλόγως”, ενώ ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου είπε ότι αυτή η εξέλιξη βάζει τον κόσμο “λιγότερα και λιγότερα βήματα μακριά από “πυρηνική σύγκρουση”, άρα γρήγορα καταγγέλλοντας την κίνηση ως κλιμάκωση.

Ωστόσο, το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θεωρεί τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου ως πυρηνική δυνατότητα, σημειώνοντας ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί επίσης τέτοιου είδους πυρομαχικά. Στην πραγματικότητα,το Υπουργείο Άμυνας της Βρετανίας είπε ότι η χρήση τέτοιων βλημάτων είναι “standard” στον σύγχρονο πόλεμο και η Ρωσία το γνωρίζει αυτό, αλλά προσπαθεί σκόπιμα να παραπληροφορήσει.

Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιήσει την κίνηση αυτή, θα γίνει η πρώτη χώρα που θα στείλει ανοιχτά τα αμφιλεγόμενα βλήματα στην Ουκρανία. Το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι μια εξαιρετικά σκληρή ουσία, γεγονός που την καθιστά αποτελεσματικό υλικό για πυρομαχικά, που προορίζονται να διαπεράσουν τις ενισχυμένες θωρακίσεις οχημάτων και αρμάτων.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν τα υπόψη όπλα εκτενώς στο Ιράκ και, σύμφωνα με πληροφορίες, τα ανέπτυξαν και στη Συρία κατά τη διάρκεια του αγώνα κατά του ISIS. Η Ρωσία ισχυρίζεται επίσης ότι έχει πυρομαχικά DU, αν και παραμένει ασαφές, εάν το Κρεμλίνο έχει κάνει χρήση αυτών στην Ουκρανία.

Αμερικανοί στρατιώτες συσκευάζουν πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου 25 χιλ σε θήκες πυρομαχικών σε βάση στο Τικρίτ του Ιράκ το 2004

Πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου χρησιμοποιήθηκαν στον Πόλεμο του Κόλπου το 1991 κατά των αρμάτων μάχης T-72 του Ιράκ και ξανά στην εισβολή στη χώρα το 2003, καθώς και στη Σερβία και στο Κοσσυφοπέδιο.

Τη δεκαετία του 1970, ο στρατός των ΗΠΑ άρχισε να παρασκευάζει βλήματα διάτρησης θωράκισης με απεμπλουτισμένο ουράνιο, ενώ το πρόσθεσε στη σύνθετη θωράκιση αρμάτων για να την ενισχύσει. Πρόσθεσε επίσης απεμπλουτισμένο ουράνιο στα πυρομαχικά που χρησιμοποιούνται από το αεροσκάφος εγγύς αεροπορικής υποστήριξης A-10 της USAF, γνωστό ως “the tank killer”.

Διαβάστε επίσης: Ουκρανία | Αποδεδειγμένη χρήση των βλημάτων Top Attack BONUS 155 χιλ – Φωτογραφίες

Το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι ένα υποπροϊόν της διαδικασίας δημιουργίας εμπλουτισμένου ουρανίου, που χρησιμοποιείται σε πυρηνικά καύσιμα και όπλα. Αν και πολύ λιγότερο ισχυρό από το εμπλουτισμένο ουράνιο και ανίκανο να προκαλέσει πυρηνική αντίδραση, το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι μια ουσία εξαιρετικά πυκνή, έτσι η χρήση του σε πυρομαχικά είναι εξαιρετικά ελκυστική.

Τι είναι το βλήμα με DU

Το βλήμα με DU αποτελεί συνήθως μέρος των πυρομαχικών κινητικής ενέργειας (APFSDS Armour Piercing Fin Stabilized Discarding Sabot) υπό την μορφή μιας ράβδου (rod), η οποία σταθεροποιείται με πτερύγια κατά την πτήση της και επιφέρει καταστρεπτικά αποτελέσματα στον στόχο λόγω της μεγάλης ταχύτητας πρόσκρουσης σε αυτόν (αναλόγως βεβαίως και της γωνιάς πρόσκρουσης όπως αναλύεται πιο κατω). 

Βλήματα APFSDS βρίσκονται στο οπλοστάσιο πολλών χωρών αλλά μόνο ορισμένες εταιρείες στον κόσμο παράγουν βλήματα της κατηγορίας αυτής με χρήση DU, όπως το βλήμα L27A1 APFSDS που κατασκευάζεται από την Royal Ordnance Factories του Ηνωμένου Βασιλείου για χρήση από το πυροβόλο 120 χιλ TKL 30, 55 διαμετρημάτων των αρμάτων Challenger 2.

Αυτά τα επίμαχα διατρητικά βλήματα είναι γενικά γνωστά ως βλήματα “kinetic energy penetrators (KEPs)”. Το απεμπλουτισμένο ουράνιο προτιμάται έναντι άλλων μετάλλων, επειδή έχει υψηλή πυκνότητα, έχει πυροφορικές ιδιότητες (αυτοαναφλέγεται σε θερμοκρασίες 600–700 °C και σε υψηλές πιέσεις) και γίνεται πιο αιχμηρό διεισδύοντας στην θωράκιση των αρμάτων.

Διαβάστε επίσης: Εθνική Φρουρά | Βολές Αντιαρματικών Πυραύλων Refleks με Άρματα Τ-80 – Φωτογραφίες – VIDEO

Κατά την πρόσκρουση με τον στόχο, οι διατρητικές κεφαλές απεμπλουτισμένου ουρανίου αναφλέγονται, θραυσματοποιούνται και δημιουργούν αερολύματα απεμπλουτισμένου ουρανίου, το μέγεθος των οποίων εξαρτάται από τη γωνία πρόσκρουσης, την ταχύτητα βλήματος και την θερμοκρασία.

Η ζημιά για τον ανθρώπινο οργανισμό 

Ένα χτύπημα από βλήμα με DU παράγει οξείδιο του ουρανίου. Αυτό συνήθως αντιστοιχεί σε 10-30% του ουρανίου στο βλήμα, αλλά αυτό μπορεί να φτάσει έως και το 70%. Το μεγαλύτερο μέρος της προκύπτουσας σκόνης οξειδίου παραμένει μέσα στην πλατφόρμα/στόχο. Αυτό σημαίνει ότι η εισπνοή σκόνης DU μέσα στις βληθείσες πλατφόρμες είναι ο κύριος κίνδυνος μετά από ένα τέτοιο χτύπημα. Τα σωματίδια DU, που διαφεύγουν από τον τόπο της πρόσκρουσης του βλήματος, εναποτίθενται γρήγορα στον περιβάλλοντα χώρο λόγω της πυκνότητας του μετάλλου και συνήθως δεν διασπείρονται εύκολα.

Ως εκ τούτου, βραχυπρόθεσμα, οι άνθρωποι που είναι πιθανό να εκτεθούν στις υψηλότερες δόσεις απεμπλουτισμένου ουρανίου είναι εκείνοι που βρίσκονται κοντά στον στόχο κατά την πρόσκρουση (έκρηξη) και επέζησαν ή όσοι έρθουν σε επαφή ακολούθως με το κατεστραμμένο όχημα.

Οι άνθρωποι που θα βρουν και θα χρησιμοποιήσουν αυτά τα βλήματα ή θραύσματα μπορεί να εκτεθούν σε εξωτερική ακτινοβολία που εκπέμπεται από αυτά. Λόγω του είδους της ακτινοβολίας που εκπέμπει το απεμπλουτισμένο ουράνιο, η δόση που θα ληφθεί θα ήταν σημαντική, μόνο εάν το άτομο αυτό έρθει σε άμεση επαφή και για αρκετό χρόνο με αυτά τα βλήματα/θραύσματα.

Διαβάστε επίσης: EDEX 2021 | Ανίχνευση χημικών απειλών από το ChemProX και η χρήση του από την ΕΜΑΚ

Μακροπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα μεγάλο ποσοστό των βλημάτων απεμπλουτισμένου ουρανίου που εκτοξεύονται από πολεμικά αεροσκάφη δεν βρίσκουν τον στόχο, έρευνες για υπολείμματα DU, που πραγματοποιήθηκαν στις ζώνες μάχης της πρώην Γιουγκοσλαβίας, του Κουβέιτ και του Ιράκ, όπου έγινε εντατική χρήση πυρομαχικών DU, απέδειξαν ότι οι συγκεντρώσεις βρίσκονται εντός του τυπικού εύρους συγκέντρωσης φυσικού ουρανίου στο έδαφος με εξαίρεση μερικών “hot spots”.

Επομένως, οι μετρήσεις δείχνουν ότι το DU, μετά από στρατιωτική χρήση, θα βρίσκεται κυρίως μέσα σε στρατιωτικά οχήματα που χτυπήθηκαν από πυρομαχικά DU και εγγύς τους. Τα πυρομαχικά DU στο έδαφος θα διαβρωθούν αργά και τα hotspots με υψηλές τοπικές συγκεντρώσεις DU μπορεί να παραμείνουν τοπικά κοντά στο σημείο πρόσκρουσης.

Συνοπτικά, η γενική μόλυνση με DU, ακόμη και σε περιοχές σκληρών μαχών με τεκμηριωμένη εντατική χρήση πυρομαχικών DU, είτε είναι χαμηλή είτε δεν μπορούσε να αποδειχθεί, και είναι γενικά αποδεκτό ότι το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι ήπια ραδιενεργό.

Ωστόσο, η χημική τοξικότητα του απεμπλουτισμένου ουρανίου θεωρείται το σημαντικότερο ζήτημα από τις πιθανές επιπτώσεις της του. Ο ΔΟΑΕ λέει ότι το εισπνεόμενο ή καταποθέν ουράνιο μπορεί να είναι επιβλαβές σε επαρκή ποσότητες λόγω της χημικής τοξικότητας του. Ο κύριος κίνδυνος είναι χημικός, παρά ραδιενεργός και σε υψηλές συγκεντρώσεις στο σώμα, το ουράνιο μπορεί να προκαλέσει νεφρική ανεπάρκεια ή πνευμονικές παθήσεις.

Η νομική διάσταση

Όσον αφορά το νομικό καθεστώς αυτού του τύπου πυρομαχικών, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Έρευνας του ΟΗΕ για τον Αφοπλισμό, τα εν λόγω πυρομαχικά δεν μπορούν να θεωρηθούν πυρηνικά όπλα, καθώς δεν πληρούν τους νομικούς ορισμούς των πυρηνικών, ραδιολογικών, βιολογικών, χημικών, ή εμπρηστικών όπλων.

Επίσης, το Υπουργείο Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου επιμένει ότι τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου δεν απαγορεύονται από καμία διεθνή συμφωνία και κατά το Άρθρο 36 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου του 1977 στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949, τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν νόμιμα σε διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις.

Διαβάστε επίσης: KF-51 Panther | Εργοστάσιο για κατασκευή του πιο σύγχρονου γερμανικού άρματος στην Ουκρανία – Συζητήσεις για επένδυση 200 εκατομμυρίων και αεράμυνα για τις εγκαταστάσεις