Μάριος Καναρίνης*

«Κάθε γενιά, και συνακόλουθα κάθε κοινότητα, καθορίζει την έννοια της ασφάλειας σύμφωνα με τις απειλές που αντιμετωπίζει στην εποχή της και στο χώρο της»[1]. Ορίζοντας την ασφάλεια ως την επιδίωξη της ελευθερίας από τον κίνδυνο, αυτομάτως η άποψη αυτή υποστηρίζεται[2]. Βάσει αυτού, ακόμα και κάποιος αφελής ευρισκόμενος σε ένα ημικατεχόμενο κράτος θα πίστευε ότι η ασφάλεια και η ενίσχυση της άμυνας θα βρίσκονταν στην κορυφή της κρατικής ατζέντας. Θα σκεφτόταν επίσης ότι στους νέους του υπό αναφορά κράτους θα κυριαρχούσε η απόλυτη επιθυμία και διάθεση για εκπλήρωση της στρατιωτικής τους θητείας. Πόσω δε μάλλον όταν ο σφετεριστής της γης του κράτους αυτού γειτνιάζει μαζί του προστρέχοντας διαχρονικά σε εντάσεις, προκλήσεις και απειλές κυνηγώντας τη δημιουργία υπέρ του τετελεσμένων.

Εν τούτοις, στην Κυπριακή Δημοκρατία(ΚΔ) της οποίας το 37% του εδάφους βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή εδώ και σχεδόν 47 χρόνια, η φυγοστρατία ήταν ένα φαινόμενο που κλόνιζε και συνεχίζει να κλονίζει το θεσμό της Εθνικής Φρουράς. Παράλληλα τίθεται εν αμφιβόλω το κατά πόσο οι ενέργειες της Κυπριακής Δημοκρατίας όσον αφορά την αμυντική θωράκιση κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση όντας μέρος μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την ασφάλεια, αν αυτή υφίσταται.

Στο παρόν κείμενο επιχειρείται αναφορά στο φαινόμενο της φυγοστρατίας και συνοπτική επεξήγηση της  σύνδεσής του με τη μείωση της θητείας και των υπολοίπων αλλαγών που επήλθαν στα πλαίσια της εκσυγχρονιστικής αναδιαμόρφωσης του κυπριακού στρατεύματος. Επιπρόσθετα, εντάσσονται τα αλληλένδετα αυτά δύο ζητήματα σε ένα γενικότερο πλαίσιο που προκύπτει από την άποψη ότι υπάρχει λειψή στρατηγική στον τομέα της ασφάλειας από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας.

Διαβάστε επίσης: Γεάδης Γεάδη | Διαφθορά ως μέσω Διπλωματίας – Υπάρχει όμως και η άλλη Κύπρος… «ου περί χρημάτων…»

Ως απάντηση στην πρόκληση της φυγοστρατίας προήλθε η πρόταση της Κυπριακής Κυβέρνησης το 2016 για μείωση της στρατιωτικής θητείας των κληρωτών στρατιωτών στους 14 μήνες (από 24 που ήταν προηγουμένως) και η υπερψήφισή της από τη βουλή των αντιπροσώπων με άμεση μάλιστα ισχύ. Έγινε επίσης σύνδεση της έκδοσης Δελτίου Υγείας των αθλητών με την παραχώρηση προσωρινής αναστολής στους στρατευμένους για ψυχικούς λόγους[3]. Επιπρόσθετα με την πρόταση νόμου που ψηφίστηκε, ρυθμίστηκαν ζητήματα που αφορούσαν την πρόσληψη 3.000 συμβασιούχων οπλιτών (ΣΥΟΠ) στις τάξεις της Εθνικής Φρουράς[4]. Σηματοδοτήθηκε τότε η έναρξη μιας μεταβατικής περιόδου εκσυγχρονισμού της Ε.Φ. όπως υποστηρίζουν αρμόδιοι φορείς.

Δεν αρνείται κανείς το γεγονός ότι με τη μείωση της θητείας των κληρωτών μειώθηκαν τα ποσοστά φυγοστρατίας. Επιβεβαίωση αυτού είναι τα λεγόμενα του τέως Υπουργού Άμυνας Σάββα Αγγελίδη το 2019 ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής.  Όπως είχε πει, πριν την μείωση της θητείας στους 14 μήνες, το ποσοστό φυγοστρατίας άγγιζε το 18 με 20%, ενώ το 2017 το ποσοστό μειώθηκε στο 12%. Το 2018, η φυγοστρατία μειώθηκε κάτω από το 10% και το Νοέμβριο του 2019 το ποσοστό μειώθηκε στο 7%[5]. Αξιοσημείωτο ότι οι φυγόστρατοι το 2020 αριθμούσαν ποσοστό της τάξης του 3,5%[6]. Το πρόβλημα της φυγοστρατίας πάντως επιβάλλεται να βρίσκεται υπό συνεχή παρακολούθηση και επεξεργασία μέχρι την επίτευξη ιδανικών αποτελεσμάτων αφού ακόμα υφίσταται. Καθίσταται όμως σαφές πως η πλήρης εξάλειψη του φαινομένου είναι στόχος ανέφικτος αφού είναι κοινή παραδοχή ότι η φυγοστρατία είναι κοινότοπο του διαβρωμένου αξιακού συστήματος μιας μερίδας των νέων και εν γένει της κοινωνίας.

Όπως προαναφέρθηκε, το παρόν άρθρο πραγματεύεται τα συναφή ζητήματα που προέκυψαν από την απόφαση του 2016 στα πλαίσια της νέας διάστασης στην οποία εισήλθε η Εθνική Φρουρά. Αρχικά, με τη μείωση της θητείας οδηγηθήκαμε στην υποστελέχωση των στρατιωτικών μονάδων. Όπως εύλογα μπορεί να παρατηρήσει κάποιος, διάστημα συνύπαρξης πλέον μιας παλαιάς ΕΣΣΟ με τη νέα υφίσταται μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και είναι πολύ λίγο καθώς δεν ξεπερνάει το διάστημα του ενός μήνα. Γεγονός οξύμωρο για ένα κράτος που πέρασε τις πιο μαύρες του ημέρες κατά καλοκαιρινούς μήνες. Κανείς δεν ξεχνά την τουρκική εισβολή του 1974 και τα γεγονότα της Δερύνειας τον Αύγουστο του 1996.

Εξηγώντας, μια νέα ΕΣΣΟ εντάσσεται στην Εθνική Φρουρά τις πρώτες μέρες του Ιουλίου όντας πλέον υπό εκπαίδευση τριών εβδομάδων στα Κέντρα Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων (ΚΕΝ). Πηγαίνοντας έπειτα οι νεοεισαχθέντες οπλίτες στις μονάδες που καλούνται να υπηρετήσουν, η παλιά ΕΣΣΟ είτε βρίσκεται με άδεια, είτε ετοιμάζεται γι’ αυτήν αφού ακολουθεί η απόλυσή της το Σεπτέμβριο. Εν συνεχεία, ως παράγωγο της υποστελέχωσης αυτής επήλθε η αναστολή λειτουργίας στρατιωτικών μονάδων συμπεριλαμβανομένων και φυλακίων κατά μήκος της Γραμμής Κατάπαυσης του Πυρός (ΓΚΠ). Μπροστά στα μάτια των τούρκων κατακτητών από την πλευρά μας αντιπαρατάσσονται άδειες σκοπιές οι οποίες δεν έχουν το προσωπικό για να επανδρωθούν και προς αποκατάσταση του ζητήματος αποφασίστηκε η διενέργεια περιπόλων από οπλίτες και μέλη της Αστυνομίας. Την ώρα που η παράνομη κατοχή συνεχίζεται και τα τουρκικά στρατεύματα στο βορρά ενισχύονται ποικιλοτρόπως εμείς δημιουργούμε κενά ασφαλείας στην ‘πράσινη γραμμή’.

Διαβάστε επίσης: Φοίβος Κλόκκαρης | Η Ασφάλεια Άμεση Προτεραιότητα για το 2021

Ποτέ από το μακρινό παρελθόν έως τις μέρες μας η Κύπρος δεν έπαψε να κατέχει σημαίνοντα ρόλο στις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου έγραψε το 2001 πως «δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τη στρατηγική θέση της Κύπρου λόγω της οποίας οι Άγγλοι, παρότι η μεγαλοπρεπής αποικιακή τους περίοδος έχει παρέλθει [ανεπιστρεπτί], αποφάσισαν και μέχρι σήμερα διατηρούν σ’ αυτήν στρατιωτική βάση…Μια χώρα που παραμελεί την Κύπρο δεν είναι δυνατόν να έχει έναν αποφασιστικό λόγο στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές, διότι αυτό το μικρό νησί κατέχει μια θέση που μπορεί να επηρεάσει άμεσα τους στρατηγικούς συνδέσμους μεταξύ Ασίας και Αφρικής, Ευρώπης και Ασίας»[7].  Το απόσπασμα από το βιβλίο του τέως Υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας δεν παρατέθηκε τυχαία. Φαίνεται οι ‘σειρήνες’ των επεκτατικών πόθων του εχθρού φτάνουν σε ώτα μη ακουόντων. Φανερώνεται σε λίγες μόλις γραμμές η αφέλεια της πολιτικής μας ηγεσίας η οποία ‘ξεγύμνωσε’ και αποδυνάμωσε την Εθνική Φρουρά σε έμψυχο δυναμικό και όχι μόνο. Η Τουρκία διεξάγει έναν ασταμάτητο και ανελέητο «Υβριδικό Πόλεμο» εναντίον της ΚΔ με πεδίο εκτέλεσης του τα κατεχόμενα.

Πέρα από την πολιτισμική αλλοίωση και τον εποικισμό, δια μέσου των κατεχόμενων εδαφών εισέρχεται αποδεδειγμένα η συντριπτική πλειοψηφία των παράτυπων μεταναστευτικών ροών[8]. Σκοπός της Τουρκίας είναι η μεθοδευμένη δημογραφική αλλοίωση του νησιού και ο έλεγχος ολόκληρης της Κύπρου που θα επέλθει με τη λύση του Κυπριακού σε ομοσπονδιακή βάση και θα καταστήσει τα κατεχόμενα «συνιστών κρατίδιο» νομιμοποιώντας έτσι την εισβολή και ότι αυτή επέφερε.

Με βάση όλα τα πιο πάνω, διαφαίνεται πως υπάρχει μια υποβάθμιση της σημαντικότητας του τομέα της Ασφάλειας. Έτσι υπερθεματίζεται η ανάγκη επαναξιολόγησης του πλάνου της πολιτικής ηγεσίας για τις Ένοπλες Δυνάμεις μας. Είναι ο θεμέλιος λίθος στον τομέα ασφάλειας και πρέπει να παραμείνουν όσο το δυνατόν ισχυρότερες. Ουδείς αμφισβητεί το αξιόμαχο της Εθνικής Φρουράς ή τα εξοπλιστικά προγράμματα που βρίσκονται εν εξελίξει. Οι διαφαινόμενες νέες προσλήψεις συμβασιούχων οπλιτών κρίνονται μεν ως κινήσεις προς την ορθή κατεύθυνση, όμως το ζήτημα της υποστελέχωσης και των κλειστών στρατιωτικών μονάδων παραμένει. Χαρακτηρίζεται ως βεβιασμένη η μέχρι στιγμής αναδιοργάνωση του στρατεύματος. Όποια μείωση θητείας όφειλε να γίνει με την ολοκλήρωση των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Έχοντας ως δεδομένη την κατάσταση όπως προηγουμένως εξηγήθηκε, καλείται το Υπουργείο Άμυνας να αξιολογήσει ως πρώτο σενάριο την πλήρη επαγγελματικοποίηση του στρατεύματος με πρότυπο τους Πίνακες Οργάνωσης και Υλικού (ΠΟΥ) των μονάδων με την πρόσληψη ακόμα περισσότερων ΣΥΟΠ ή και μόνιμων λοχίων.

Στον αντίποδα, η αύξηση θητείας πρέπει να τεθεί επί τάπητος. Λογική περίοδος θα ήταν αυτή των 18 μηνών ώστε στη χείριστη των περιπτώσεων να παραταθεί το χρονικό διάστημα παράλληλης συνύπαρξης δύο ΕΣΣΟ στις τάξεις της ΕΦ. Αν αναλογιστούμε επίσης ως πρόταση και την ένταξη εθελοντικής στράτευσης γυναικών, αυτοί οι 4 επιπλέον μήνες που θα προστεθούν θα καλύψουν την περίοδο εκπαίδευσης των γυναικών αυτών μέχρι να οδηγηθούν στις μονάδες τους.

Διαβάστε επίσης: Άντης Λοΐζου | Η Εθνική Φρουρά εκτός αποστολής

Εν κατακλείδι, το ανισοζύγιο δυνάμεων μεταξύ Εθνικής Φρουράς και Τουρκικών Δυνάμεων Κύπρου είναι αναμφισβήτητο λόγω και της εγγύτητας των κατεχομένων με την Τουρκία. Η αποδυνάμωση της άμυνας μας με τέτοιο τρόπο συνιστά πράξη αυτοκαταστροφής. Συνίσταται για ακόμα μια φορά αυτό που πολλάκις προτάθηκε, δηλαδή η αδήριτη ανάγκη για ανασύσταση του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος – Κύπρου ως ένα καίριο βήμα. Πρέπει να καταστεί σαφές στην Τουρκική ηγεσία ότι τυχόν πολεμική προσπάθεια από πλευράς της θα της επιφέρει κόστος και δε θα είναι απλές διακοπές για την «Αϊσέ».

*Πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών του τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου.

[1] Γ.Κουκουδάκης, Ο πόλεμος στη θεωρία των Διεθνών Σχέσεων και της Στρατηγικής, Εκδόσεις Τουρίκη, σελ.210

[2] Ο.π.

[3] ΚΥΠΕ-ΚΥΠΡΟΣ, ΥΠΑΜ στη Βουλή: Κατακόρυφη μείωση φυγοστρατίας το 2019, εξώδικα για μη παρουσιάσεις εφέδρων, νέα στρατηγική ΥΠΑΜ /Λευκωσία, 07/11/2019

[4] ‘Η Καθημερινή’ – Η Βουλή ψήφισε τη μειωμένη στρατιωτική θητεία, 14 Ιουλίου 2016, https://www.kathimerini.com.cy/gr//politiki/244240/?ctype=ar

[5] ΚΥΠΕ, Ο.π.

[6] Brief, Πολιτική, ΥΠΑΜ: Στο 3,5% η φυγοστρατία – Ηχηρό μήνυμα πίστης στην πατρίδα, https://www.brief.com.cy/politiki/ypam-sto-35-i-fygostratia-ihiro-minyma-pistis-stin-patrida, 31/07/2020

[7] Νταβούτογλου Αχμέτ, Το Στρατηγικό Βάθος – Η Διεθνής Θέση της Τουρκίας, Εκδόσεις ‘Ποιότητα’, σελ. 274-275

[8] Εφημερίδα ‘Σημερινή’, Sigmalive, Το μεταναστευτικό βουλιάζει την Κύπρο, https://simerini.sigmalive.com/article/2020/2/2/to-metanasteutiko-bouliazei-ten-kupro/ 

**Οι απόψεις και/ή τα σχόλια που εκφράζονται στα άρθρα ανήκουν σε έκαστο συγγραφέα και δύναται να μην αποτελούν άποψη και/ή τοποθέτηση και/ή να υιοθετούνται ως έχουν από την εταιρεία και/ή τους διαχειριστές του ιστότοπου. Περισσότερα στους όρους χρήσης της ιστοσελίδας.