Μάριος Καναρίνης*

Τον Αύγουστο του 2020 Ελλάδα και Αίγυπτος κατέληξαν σε τμηματική συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιας ζώνης μεταξύ τους. Μια απόφαση της οποίας οι βάσεις εδράζονται στο Δίκαιο της Θάλασσας και απαντούσε στο παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο συναντίληψης που υπεγράφη το Νοέμβριο του 2019 και αφορούσε σύσταση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Τα θετικά και τα αρνητικά της συμφωνίας έχουν σχολιαστεί σε πολλές αναλύσεις από ειδικότερους και δε θα αναφερθούν εδώ.

Από το καλοκαίρι γνωρίζαμε πως η συμφωνία Ελλάδος – Αιγύπτου ταρακούνησε την τουρκική κυβέρνηση, πάγια θέση της οποίας είναι ότι δε δύναται να υφίσταται ΑΟΖ μεταξύ των δύο αυτών κρατών. Είναι ευρέως αποδεδειγμένο πλέον ότι η Τουρκία βλέπει και αντιλαμβάνεται το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας με το δικό της φακό. Το φακό των παράλογων επεκτατικών απαιτήσεων και των παράνομων πράξεων. Εξ ου και η μόνιμη δυσαρέσκεια της σε ότι της χαλάει τα σχέδια.

Νιώθοντας έντονα την προσπάθεια απομόνωσης της από τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου από τα κράτη της περιοχής, η Τουρκία επιχείρησε πρόσφατα να διαταράξει τα λιμνάζοντα νερά στις σχέσεις Αιγύπτου – Ελλάδας. Συγκεκριμένα τουρκικές ανακοινώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας, έκαναν λόγο για πρόσκληση της τουρκικής κυβέρνησης προς την αντίστοιχη της Αιγύπτου για συνομιλίες μεταξύ τους στοχεύοντας σε αναδόμηση των σχέσεων τους. Παράλληλα ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου έκανε λόγο και για συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιας ζώνης. 

Διαβάστε επίσης: Νομική ανάλυση Συμφωνίας οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου

Η απάντηση προς τις ανακοινώσεις αυτές -που λαμβάνεται κατά τη γνώμη μου και ως διπλωματικό χαστούκι για την Τουρκία- δεν άργησε να έρθει μέσω της διάψευσης από το Κάϊρο. Συγκεκριμένα, ισχυρές διπλωματικές πηγές από την Αίγυπτο ανέφεραν ότι ουδεμία συνάντηση έγινε με την τουρκική πλευρά όπως και καμία συμφωνία περί οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών δεν επετεύχθη. Χαρακτηριστικά ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών Σάμεχ Σούκρι υπογράμμισε ότι «δεν είναι η πρώτη φορά που η Άγκυρα προβαίνει σε δηλώσεις για επαφές με το Κάιρο αλλά αυτές συνεχίζουν να υπάγονται στα πλαίσια αποφυγής της πολιτικής απομόνωσής της από την περιοχή. Η Τουρκία καλείται να αποδείξει τις καλές της προθέσεις σταματώντας να παρεμβαίνει στα εσωτερικά της Αιγύπτου. Μόνο τότε μπορεί να αλλάξει και η στάση της Αιγύπτου προς αυτήν.»

Τις άνωθεν δηλώσεις ακολούθησε η συνάντηση του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια με τον Αιγύπτιο ομόλογό του όπου επιβεβαιώθηκαν οι άριστες σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών και η ταύτιση απόψεων στο Λιβυκό και στα γενικότερα ζητήματα της Αν. Μεσογείου, όπως τονίζουν τα δημοσιεύματα. Διασαφηνίστηκε εν τέλει από τους δύο υπουργούς ότι δεν υπάρχει καμία πρόθεση οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου όπως κατέγραψε το Euronews. Άξια αναφοράς είναι και η ανάλυση της Jerusalem Post που περιέγραψε την προσπάθεια της Τουρκίας να βλάψει τις Ελληνο-αιγυπτιακές σχέσεις με μια φανταστική συμφωνία.

Η τουρκική «μπλόφα», αν μου επιτρέπεται ο όρος, φανέρωσε αρκετά ζητήματα προς ανάλυση τα οποία ίσως λόγω άλλων θεμάτων διέφυγαν της απολύτου προσοχής της ελληνικής πλευράς. Σημαντικό γεγονός το οποίο οφείλουμε να κρατήσουμε ήταν η εναντίωση της ειδικής επιτροπής του Αραβικού Συνδέσμου προς την Τουρκία. Η ειδική αυτή επιτροπή έχει καταρτιστεί με σκοπό την εξέταση της τουρκικής παρέμβασης στα εσωτερικά των αραβικών χωρών. Λόγος έγινε για αποχώρησή της Τουρκίας κυρίως από Συρία και Λιβύη. 

Κάθε φραγμός που βρίσκει η Τουρκία στο δρόμο της, πόσω δε μάλλον αν προέρχεται από δικούς μας πλέον συμμάχους (βλ. ΗΑΕ και Αίγυπτος, στη συγκεκριμένη περίπτωση ως μέλη του Αραβικού συνδέσμου), αποτελεί και μια μορφή επιβεβαίωσης της ορθής πορείας στις συμμαχίες μας. Η Τουρκία ανταπέδωσε τα ‘χτυπήματα’ προσπαθώντας μάλλον να θίξει την αξιοπιστία και τη σοβαρότητα του Αραβικού συνδέσμου λέγοντας ότι παρακινείται από συμφέροντα συγκεκριμένων χωρών. Θα ήτο αφελές αν παραβλέψουμε το ότι κατά βάση με τη δήλωση αυτή η Τουρκία φωτογράφιζε την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ. 

Διαβάστε επίσης: Ελλάδα και ΗΑΕ | Αποτύπωση και σχολιασμός της μέχρι τώρα διμερούς σύμπλευσης

Όσον αφορά το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο φαίνεται να διατηρείται ή τουλάχιστον να μην υπάρχει η όποια πρόθεση για διαμόρφωση ή κατάργησή του. Όσο το παράνομο αυτό θαλάσσιο κομμάτι παραμένει οριοθετημένο μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και συγκρούεται με τη συμφωνία Αιγύπτου – Ελλάδας τότε η αστάθεια είναι δεδομένο πως διατηρείται και θα αναζωπυρώνεται. Επίσης, η Τουρκία ουδεμία πρόθεση δε δείχνει ώστε να βάλει τέλος στις παρεμβάσεις της στα εσωτερικά των χωρών στις οποίες δηλώνει έμμεσα ή άμεσα παρούσα (Λιβύη, Σομαλία, Αίγυπτος, Συρία κ.α.). 

Η αστάθεια στην πολιτική σκηνή Αιγύπτου και Ισραήλ πρέπει να μας προβληματίζει καθώς μόνο ως αβέβαιη μπορεί να ορίζει την επόμενη μέρα. Οι όποιες πολιτικές διαφοροποιήσεις εάν και εφόσον προκύψουν στην περιοχή και δη στις προαναφερθείσες δύο χώρες, θα επιφέρουν ντόμινο εξελίξεων. Αναμένεται η οριστική κατάληξη στο Ισραήλ μετά το ομιχλώδες τοπίο που δημιούργησαν τα αποτελέσματα των εκλογών στις 23 του μήνα. 

Διαβάστε επίσης: Podcast | Η τουρκική προπαγάνδα, τα fake news και πληροφοριακός πόλεμος ως νέα πρόκληση για την Κύπρο – VIDEO

Μπορεί τα τελευταία τουρκικά fake news να μην έπιασαν τόπο. Με τις παρούσες συνθήκες, τουλάχιστο σε ότι αφορά την Αίγυπτο, δε διαφαίνεται προοπτική αναθέρμανσης των σχέσεων της με την Τουρκία όμως τα πάντα είναι ρευστά. Παράλληλα, η παρούσα άρχουσα τάξη στη Λιβύη παραμένει φίλα προσκείμενη στην Τουρκία με ό,τι αυτό συνεπάγεται ενώ συνεχίζεται και η στενή επαφή της τελευταίας με την Αιγυπτιακή Μουσουλμανική Αδελφότητα που ίσως να αποτελέσει το τελευταίο χαρτί του Ερντογάν σε πιθανή μελλοντική του επιθυμία για ανατροπή του Σίσι. 

Το μόνο σίγουρο είναι πως η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα παρουσιάσει ακόμα αρκετές αναταράξεις και η κατάσταση πρέπει να παρακολουθείται από τις κυβερνήσεις της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας ώστε να μην πιαστούν στον ύπνο. Η αβεβαιότητα είναι κακός παράγοντας και απαιτεί σοβαρή αντιμετώπιση και ορθό πολιτικό και γεωπολιτικό πλάνο. 

*Πολιτικός Επιστήμονας

Διαβάστε επίσης: Τουρκία | Τα εσωτερικά ζητήματα της κυβέρνησης Ερντογάν και η προσπάθεια διατήρησης της εξουσίας

**Οι απόψεις και/ή τα σχόλια που εκφράζονται στα άρθρα ανήκουν σε έκαστο συγγραφέα και δύναται να μην αποτελούν άποψη και/ή τοποθέτηση και/ή να υιοθετούνται ως έχουν από την εταιρεία και/ή τους διαχειριστές του ιστότοπου. Περισσότερα στους όρους χρήσης της ιστοσελίδας.