Ο Συριακός εμφύλιος πόλεμος, δικαίως χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πιο περίπλοκους αν όχι ο περιπλοκότερος πόλεμος στην σύγχρονη ιστορία, με την ανάμειξη διαφόρων εθνών και πλήθος παραστρατιωτικών αλλά και τρομοκρατικών οργανώσεων. Οι πρωταγωνιστές σε αυτόν τον πόλεμο ο οποίος μαίνεται από το 2011, είναι τόσοι πολλοί -και ορισμένοι τέτοιας εμβέλειας- που αρκετοί διεθνολόγοι και παρατηρητές, τον χαρακτήρισαν ως “μίνι παγκόσμιο πόλεμο”.  

Ποιο κάτω σκιαγραφείται το χρονικό των κυριότερων γεγονότων της αιματηρής αυτής σύρραξης, με στόχο μια απλουστευμένη πρώτη προσέγγιση. 

2011-Έναρξη Εμφυλίου

Η σπίθα που προκάλεσε την ανάφλεξη του εμφυλίου, ήταν η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων με εντολή του προέδρου της χώρας Μπασάρ αλ Άσαντ, εναντίων όσων προσπάθησαν να διαμαρτυρηθούν για το καθεστώς επηρεαζόμενοι από την “Αραβική Άνοιξη” η οποία είχε ως αφετηρία την Τυνησία και ακολούθως την Αίγυπτο και την Λιβύη.

Όμως το περιστατικό αυτό καθαυτό, δεν ήταν παρά η αφορμή της μακρόχρονης εμφύλιας σύρραξης.  H διαφορετική θρησκευτική ταυτότητα της κυβέρνησης με την πλειοψηφία της χώρας, ήταν ένας εκ των πιο σημαντικών παραγόντων ο οποίος υπέθαλψε τον διαχωρισμό και εν τέλει την σύγκρουση.  Οι υποστηρικτές του καθεστώτος Άσαντ, καθώς και όλες οι φιλοκυβερνητικές ομάδες, είναι Μουσουλμάνοι Σιίτες ή Αλεβίτες, ενώ ο πληθυσμός των αντιμαχόμενων ομάδων στις επαρχίες που συνορεύουν κυρίως με την Τουρκία, κατοικούνται κυρίως από  Μουσουλμάνους Σουνίτες. 

Εμπλεκόμενα μέρη-Πόλεμος δια Αντιπροσώπων (Proxy War)

Στην ήδη τεταμένη κατάσταση που δημιουργήθηκε προστέθηκε η ανάμειξη διαφόρων κρατών τα οποία εξυπηρετώντας πρωτίστως τα δικά τους συμφέροντα μετέτρεψαν τον εμφύλιο σε μια περιφερειακή σύγκρουση μέσω ενός πολέμου “δια αντιπροσώπων” (proxy war) είτε εκπαιδεύοντας μαχητές και παρέχοντας εξοπλισμό στις αντιμαχόμενες πλευρές, είτε με άμεση στρατιωτική εμπλοκή όπως για παράδειγμα οι βομβαρδισμοί της Ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας υπέρ του καθεστώτος Άσαντ.  

Το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, χαίρει της υποστήριξης της Ρωσίας, του Ιράν και της  παραστρατιωτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ (η οποία συγκαταλέγεται στην λίστα των Η.Π.Α και εσχάτως στην λίστα της Γερμανίας αλλά και λοιπών κρατών ως τρομοκρατική οργάνωση). 

Τις αντικαθεστωτικές παραστρατιωτικές οργανώσεις, υποστηρίζουν κυρίως η Τουρκία, το Κατάρ και αρκετές χώρες του δυτικού κόσμου, οι οποίες άσκησαν δριμύ κατηγορώ, προς τον πρόεδρο Άσαντ ιδίως για την χρήση χημικών όπλων κατά αμάχων τον Αύγουστο του 2013, κάτι που το ίδιο το καθεστώς και οι σύμμαχοι του αρνήθηκαν. 

Ο ρόλος του Ισραήλ

Παρόλο που το Ισραήλ δεν συμμετέχει “επίσημα” στον εμφύλιο της Συρίας λαμβάνοντας θέση υπέρ κάποιου από τα αντιμαχόμενα μέρη, εντούτοις δεν δίστασε να πραγματοποιήσει (και εξακολουθεί να πραγματοποιεί) πολλαπλά πλήγματα μέσω της Πολεμικής του Αεροπορίας σε δυνάμεις των Ιρανών “Φρουρών της Επανάστασης” και Χεζμπολάχ με δικαιολογία την απειλή των ζωτικών του συμφερόντων.

Εμπλοκή Ισλαμικού Κράτους και Αλ-Κάιντα

Εκμεταλλευόμενη πλήρως την χαοτική κατάσταση που δημιουργήθηκε, η τζιχαντιστική τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος, (η οποία είχε ως αφετηρία το Ιράκ) βρήκε πρόσφορο έδαφος για εμπλοκή της στην Συρία.  Στο εκρηκτικό μείγμα προστέθηκε και η τρομοκρατική οργάνωση Αλ-Κάιντα με αποτέλεσμα η κυβέρνηση Άσαντ, να είναι αντιμέτωπη απέναντι σε ένα ευρύ πλέγμα αντιπάλων συμπεριλαμβανομένων: του ISIS, της Αλ Κάιντα και της νεοϊδρυθείσα τότε οργάνωση FSA (Free Syrian Army – Ελεύθερος Συριακός Στρατός), η οποία είναι η μητρική ομάδα πολλών άλλων υπό-ομάδων των αντικαθεστωτικών. 

Γεγονότα καθοριστικής σημασίας 

2015- Απελευθέρωση της Κομπάνι  

Οι κουρδικές δυνάμεις διαδραμάτισαν καθοριστικό παράγοντα, στην μάχη για ανακατάληψη της πόλης Κομπάνι από τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους μεταξύ 26 Ιανουαρίου -02 Φεβρουαρίου 2015.

Η Κομπάνι απελευθερώθηκε πλήρως από το Ισλαμικό Κράτος, περί τα τέλη Ιουλίου 2015. 

2015-Η νίκη στο Χαλέπι και η οδική αρτηρία Μ5

Νίκη ορόσημο για το καθεστώς Άσαντ, αποτελεί η ανακατάληψη της πόλης Χαλέπι από τους αντικαθεστωτικούς το 2015.  Η επιτυχία αυτή, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην βοήθεια από το Ιράν, στην παραστρατιωτική οργάνωση Χεζμπολάχ αλλά και στην ρωσική αεροπορική κάλυψη. Ειδικότερα όσον αφορά την βοήθεια από το Ιραν καθοριστικής σημασίας ήταν η εμπλοκή του Υποστράτηγου-Διοικητή των “Φρουρών της Επανάστασης” Κασέμ Σουλειμανί (ο οποίος αργότερα φονεύθηκε από τους Αμερικάνους στο Ιρακ στις 3 Ιανουαρίου 2020).  

Στις 20 Δεκεμβρίου 2015 και μετά από μεγάλες απώλειες ο Συριακός Αραβικός Στρατός, κατάφερε να ανακτήσει μέρος της οδικής αρτηρίας Μ5 (η οποία θεωρείται στρατηγικής σημασίας αφού συνδέει την Δαμασκό με το Χαλέπι) και να ανακόψει την δίοδο των αντικαθεστωτικών.  Μέχρι τις 3 Φεβρουαρίου 2016, η ανατολική πλευρά του αυτοκινητόδρομου Μ5, περιήλθε υπό την κατοχή του καθεστώτος.

Τουρκική Εμπλοκή στην Συρία μέχρι τις αρχές του 2020

Η εμπλοκή της Τουρκίας στον συριακό εμφύλιο ξεκίνησε στις αρχές του 2011, όταν η Άγκυρα κατηγόρησε ευθέως τον πρόεδρο, Μπασάρ αλ Άσαντ για την κλιμάκωση της διαμάχης. Επιπλέον, υπέθαλψε και ενθάρρυνε την δημιουργία της οργάνωσης FSA, τον Ιούλιο του ιδίου έτους. Πέραν τούτου είναι ευρέως γνωστή η συνεργασία με το ISIS όσον αφορά παροχή εξοπλισμού και παράνομης εμπορίας πετρελαίου.

Η στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας, στο έδαφος της Συρίας ξεκίνησε το 2016, με την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» ενάντια στο ISIS και το YPG το οποίο οι Τούρκοι θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση.  Ακολούθησε η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» το 2018, με την κατάληψη της πόλης Αφρίν έπειτα από σφοδρές μάχες με τους Κούρδους μαχητές.

Το 2019, η Τουρκία εξαπέλυσε μια νέα επιχείρηση κατά των Κούρδων στην βόρεια Συρία, με την ονομασία «Πηγή Ειρήνης» η οποία στόχευε στην δημιουργία “ζώνης ασφαλείας” μέσα στο συριακό έδαφος και επανεγκατάστασης εκεί 2,000,000 Σύρων προσφύγων. Στις 9 Οκτωβρίου 2019 κατά την διάρκεια της πρώτης ημέρας της υπόψη επιχείρησης η Τουρκία βομβάρδισε το Κομπανί το οποίο ωστόσο δεν κατάφερε να κυριεύσει.

Αποτέλεσμα της “Πηγής Ειρήνης”, ήταν η κατάληψη των παραμεθόριων πόλεων Τελ Αμπιάντ και  Ρας αλ-Αΐν, ενώ ο πρωταρχικός στόχος, ήταν η κατάληψη ολόκληρης της βόρειας Συρίας σε βάθος 30 χιλιομέτρων από τα σύνορα της Τουρκίας με σκοπό την δημιουργία όπως προαναφέρθηκε “ζώνης ασφαλείας”. 

Οι διπλωματικές προσπάθειες και η “ολική επαναφορά” του Άσαντ

Το καθεστώς του προέδρου Άσαντ, ήδη από το 2018 είχε αρχίσει μια μεγάλη αντεπίθεση για την ανάκτηση των χαμένων εδαφών της χώρας τόσο από τους αντικαθεστωτικούς, όσο και από το Ισλαμικό κράτος.  Μέσα σε λίγους μήνες, ο Συριακός Αραβικό Στρατός, με την καταλυτική βοήθεια της Ρωσίας και ιδίως της  Πολεμικής της Αεροπορίας η οποία βομβάρδιζε ανηλεώς τζιχαντιστές και αντικαθεστωτικούς, κατάφερε να ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.  Εντούτοις σημαντικές εκτάσεις όπως φαίνεται και στο γράφημα εξακολουθούν να παραμένουν υπό έλεγχο των αντικαθεστωτικών αλλά και του κουρδικού συνασπισμού SDF (Syrian Democratic Forces – Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις). 

Οι δυνάμεις των SDF, οι οποίες ελέγχουν εδάφη πλούσια σε πηγές πετρελαίου στις Βόρειο-Ανατολικές περιοχές της Συρίας, δεν αποτελούν στόχο (επί του παρόντος τουλάχιστον), για το καθεστώς Άσαντ.  Τουναντίον τον περασμένο Νοέμβριο, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις και το καθεστώς Άσαντ συμμάχησαν για την αντιμετώπιση της τουρκικής εισβολής στην βόρεια Συρία. 

Τους τελευταίους μήνες, το καθεστώς ξεκίνησε νέα επιθετική εκστρατεία ενάντια στο τελευταίο οχυρό των ανταρτών, την Επαρχία Ινλτίμπ.  Τον Φεβρουάριο του 2020, ο Συριακός Αραβικός Στρατός, κατάφερε να ανακτήσει μεγάλο μέρος της επαρχίας Ιντλίμπ, επιτυγχάνοντας να θέσει υπό τον έλεγχο του ολόκληρη την στρατηγική οδική αρτηρία Μ5 μήκους 450 χιλιομέτρων.

Επιπλέον, οι δυνάμεις του Άσαντ, κατάφεραν να απωθήσουν τους αντικαθεστωτικούς από το δυτικό Χαλέπι και να απελευθερώσουν το μεγαλύτερο μέρος της Επαρχίας.

Στρατηγικής αξίας για το καθεστώς Άσαντ, ήταν και η κατάληψη της πόλης Σαρακέμπ, η οποία βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την ομώνυμη πρωτεύουσα της Επαρχίας Ιντλίμπ. 

Οι καθοριστικές αυτές επιτυχίες του συριακού στρατού, ανάγκασαν την Τουρκία, να ταχθεί ανοιχτά πλέον υπέρ των αντικαθεστωτικών και να έρθει σε ευθεία στρατιωτική αντιπαράθεση με τις δυνάμεις Άσαντ, προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες με την ευρεία χρήση Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων (UAVs) και μέσων Ηλεκτρονικού Πολέμου.  Η εμπλοκή της Τουρκίας δεν ήταν άνευ κόστους αφού οι απώλειες προσωπικού και μέσων από βομβαρδισμούς των δυνάμεων Άσαντ (και ίσως των συμμάχων τους όπως φημολογείται) επηρέασαν κυρίως το γόητρο της.  

Η επικίνδυνη κλιμάκωση μεταξύ καθεστώτος Άσαντ και Τουρκίας οδήγησε στη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας ως προς το καθεστώς κατάπαυσης του πυρός κατά μήκος της υπάρχουσας γραμμής επαφής στην ζώνη αποκλιμάκωσης στο Ιντλίμπ από τις 05 Μαρτίου, με την διενέργεια κοινών περιπολιών Ρωσικών-Τουρκικών δυνάμεων.

Η “ολική επαναφορά” των δυνάμεων του καθεστώτος σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών θα αποτελέσει την ταφόπλακα οποιασδήποτε προσπάθειας για πολιτική διευθέτηση των διαφορών μεταξύ αντιμαχόμενων πλευρών παρόλες τις διακηρύξεις Μόσχας και Τουρκίας περί πολιτικής διευθέτησης την οποία θα υιοθετήσουν και θα υλοποιήσουν οι ίδιοι οι Σύροι σύμφωνα με την απόφαση 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Οι προηγούμενες διπλωματικές προσπάθειες και συγκεκριμένα η συμφωνία της Αστάνας τον Μάιο του 2017 μεταξύ Τουρκίας, Ιράν και Ρωσίας προέβλεπε την θέσπιση τεσσάρων «ζωνών αποκλιμάκωσης» στην εμπόλεμη Συρία, σε μία προσπάθεια περιορισμού της βίας στη χώρα η οποία στοίχισε την ζωή σε 400,000 ψυχές και την προσφυγοποίηση του σχεδόν του μισού πληθυσμού της χώρας. 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν κατάφερε όπως όλα δείχνουν να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην προσπάθεια για επίτευξη της ειρήνης μεταξύ των αντιμαχόμενων αφού θέτει ως προϋπόθεση την απομάκρυνση του Άσαντ κάτι το οποίο δεν αποδέχεται το καθεστώς και οι σύμμαχοι του.  Επιπλέον δεν διαθέτει οποιαδήποτε στρατιωτική ισχύ στην περιοχή ενώ οι όποιες κυρώσεις επέβαλε στην Τουρκία αναφορικά με την απαγόρευση εξοπλισμών από χώρες της ΕΕ είναι άνευ ουσιαστικού κόστους αφού η Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία καλύπτε σε ποσοστό περίπου 70% τις αμυντικές ανάγκες της χώρας. Η δε συμφωνία με την Τουρκία για “συγκράτηση” των μεταναστευτικών ροών από την Συρία σε Ευρώπη θέτει την ΕΕ σε καθεστώς “ελέγχου” και ουσιαστικά “εκβιασμού” από την Τουρκία.

Ο μεγάλος χαμένος στην διπλωματική σκακιέρα είναι αναμφίβολα οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής οι οποίες μετά την ξαφνική απόφαση του προέδρου Τράμπ να αποσυρθούν από την Συρία αλλά και μην υποστηρίξουν τους άλλοτε “συμμάχους” Κούρδους εναντίον της Τουρκικής επιθετικότητας, ουσιαστικά άφησαν την Ρωσία να καθορίζει ως μόνη υπερδύναμη τις εξελίξεις. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη αναφορά του Ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για την Συρία James Jeffrey ο οποίος έκανε λόγο για απομάκρυνση όλων των δυνάμεων από την Συρία πλην Ρωσίας.

Πλέον, μετά την 5η Μαρτίου 2020 και την συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, οι αντιμαχόμενες πλευρές μετρούν για άλλη μια φορά τις πληγές τους με το μέλλον -τουλάχιστον στα μάτια του άμαχου πληθυσμού-  να είναι ακόμα δυσοίωνο. 

H ομάδα της DEFENCE ReDEFiNED θα παρακολουθεί τις εξελίξεις και θα σας ενημερώνει διαρκώς για ότι νεότερο προκύψει.

Με πληροφορίες από: BBC, NYTIMES, AP, CNN

Διαβάστε επίσης: Βρετανικές αεροπορικές επιθέσεις κατά ισλαμιστών στο Ιράκ από τη βάση Ακρωτηρίου | VIDEO