Παναγιώτης Ευριπίδου *

Η Παγκοσμιοποίηση τις τελευταίες δεκαετίες, από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι και σήμερα, έχει εισχωρήσει για τα καλά στο πετσί της πολιτικής διαδικασίας. Αποφάσεις σε εθνικό και εγχώριο επίπεδο επηρεάζονται πλέον από εξωγενείς παράγοντες. Ακόμη δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρήσαμε γεγονότα μακριά από την εθνική κυριαρχία ενός κράτους, να επηρεάζουν την κοινωνία, την πολιτική καθώς και την οικονομία σε κρατικό επίπεδο. Εύλογο είναι το ερώτημα κατά πόσο η παγκοσμιοποίηση έχει αλλάξει την ισχύ των κρατών, την διαδικασία λήψης αποφάσεων και την κοινωνική συνοχή των εθνών.

Σαφή ορισμό για την παγκοσμιοποίηση δεν έχουμε. Μέσα από την βιβλιογραφία παρατηρούμε διάφορες ερμηνείες, σημασίες και τρόπο αντίληψης της όλης διαδικασίας. Για παράδειγμα, ο Βρετανός Καθηγητής Άντονι Γκίντενς, χαρακτηρίζει την Παγκοσμιοποίηση ως ένα επαναστατικό φαινόμενο. Συγκεκριμένα «Νομιμοποιούμαστε να ελπίζουμε ότι στο τέλος οι ιδέες του κοσμοπολιτισμού θα επικρατήσουν. Η ανοχή στην πολιτισμική πολυμορφία και η δημοκρατία είναι στενά συνδεδεμένες και στις ημέρες μας η Δημοκρατία εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση είναι ο αποφασιστικός παράγοντας που προωθεί τελικώς τη Δημοκρατία. Και υπό αυτή την έννοια είναι επαναστατική».

Διαβάστε επίσης: Οι απειλές για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο της συνόδου των ΥΠΕΞ των G7

Από μία άλλη όμως οπτική γωνία, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι τίποτε άλλο από την ολοκλήρωση της παγκόσμιας οικονομίας. Σύμφωνα με τον Malcolm Waters, η παγκοσμιοποιημένη οικονομία επέφερε την σύγχρονη αλλαγή στον τραπεζικό κλάδο, τη δυνατότητα δηλαδή του e-banking, το οποίο επιτρέπει την διενέργεια τραπεζικών συναλλαγών γρήγορα δίχως χρονικούς και τοπικούς περιορισμούς, ανεξαρτήτως νομίσματος. Επίσης διατυπώθηκε η θέση πως οι εθνικές πλέον οικονομίες έχουν υποταχθεί σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα όπου διεθνικές εταιρείες και επιχειρήσεις καθορίζουν την παραγωγική διαδικασία και τις οικονομικές συναλλαγές.

Η παγκοσμιοποίηση αποτελείται από διάφορες μεταβλητές και χαρακτηριστικά, δίχως μία ευδιάκριτη και προκαθορισμένη σημασία. Βασικό χαρακτηριστικό της αποτελεί η ανάδυση μίας παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης, με άλλα λόγια μία παγκόσμια οικονομία της αγοράς, μέσα από το εμπόριο, τις συναλλαγές και την παραγωγή. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως σήμερα μεγάλες εταιρείες έχουν τις έδρες τους σε δυτικές χώρες, ενώ τα εργοστάσια και οι βιομηχανίες βρίσκονται πολύ μακριά, σε χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό, στην Ασία και την Αφρική.

Επιπρόσθετα τις τελευταίες δεκαετίες εμφανίστηκαν νέες υποδομές και τεχνολογίες ως προς την επικοινωνία. Η συρρίκνωση του τόπου και του χρόνου, είναι ένα βασικό στοιχείο για το πώς έχουν καταφέρει οι καινοτόμες ιδέες της μεταφοράς και της διασυνδεσιμότητας πληροφοριών να φέρουν πιο κοντά τα κράτη και τους λαούς. Οι ειδήσεις σήμερα μεταφέρονται σε μικρό χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα οι λήψη αποφάσεων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο να επηρεάζονται από τη διαδικασία ενημέρωσης της 4ης εξουσίας. Έχουμε λοιπόν μία αποεδαφικοποίηση του χρόνου και του χώρου, ταυτοχρόνως δε με την επιρροή σε διεθνικό και παγκόσμιο επίπεδο να επηρεάζει την λήψη αποφάσεων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, λόγω δε της άμεσης και έγκυρης ενημέρωσης.

Τα κράτη δεν έχουν πλέον το μονοπώλιο της ισχύος σε οικονομικό, μήτε και σε επίπεδο καταναγκαστικών πολιτικών. Η πολιτική διαδικασία έχει επεκταθεί σε διεθνές όπως προαναφέραμε επίπεδο. Οι αποφάσεις για παράδειγμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επηρεάζουν τον τρόπο ζωής των ευρωπαίων πολιτών ανεξαρτήτως του κράτους μέλους στο οποίο ανήκουν. Είναι γεγονός δε, ότι έχουμε την ανάδυση διάφορων διεθνών οργανισμών (π.χ. Ηνωμένα Έθνη, Συμβούλιο της Ευρώπης, Συμβούλιο Ασφαλείας), όπου υπάρχει αμφισημία ως προς το εάν οι αποφάσεις που λαμβάνονται εξυπηρετούν το εθνικό συμφέρον των κρατών, ταυτοχρόνως με το κοινό και διεθνές συμφέρον.

Διαβάστε επίσης: Δρ. Νικόλας Ιωαννίδης | Διεθνές δίκαιο και ανάλυση εξελίξεων

Η Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών έχει θεσπίσει κανόνες επιτήρησης, όπου τα κράτη καλούνται να τα εφαρμόζουν, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο σε σχέση με άλλα κράτη. Τα κράτη πλέον ενσωματώνονται σε παγκόσμιους ιστούς, όπως για παράδειγμα το ΝΑΤΟ, την Ευρασιατική Ένωση και την γνωστή σε εμάς Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε τέτοιους κυρίως οργανισμούς, παρατηρούνται κοινοί σκοποί, αμοιβαία συμφέροντα μέσα από την χάραξη κοινών συμφωνιών και πολιτικών.

Έχουμε λοιπόν την μερική μεταφορά ισχύος από τα κράτη σε διεθνείς οργανισμούς. Επίσης παρατηρείται η απόκτηση λόγου και ισχύς σε διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιωτικούς φορείς, όπου έχουν πλέον πρόσβαση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αυτό το φαινόμενο δεν φθείρει αποκλειστικά το κράτος. Αντιθέτως μεταμορφώνει την κυριαρχία του κράτους. Η λεγόμενη μεταβετσφαλική παγκόσμια τάξη πραγμάτων μας φανερώνει ότι η κλίμακα πολιτικής ζωής έχει αλλάξει θεμελιωδώς. Η Τάξη και Δικαιοσύνη δεν κατέχει πλέον εδαφικά όρια, όπως για παράδειγμα το Διεθνές Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και η χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, όπου έχουν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στη θέσπιση κανόνων και πολιτικών.

Τελικώς, όπως έχουμε αναφερθεί στην αρχή, μέσα από την αντίληψη του Άντονι Γκίντενς , η ανάδυση της κοσμοπολιτικής θεωρίας, έχει στόχο να επικρατήσει στις αντιλήψεις της κοινωνίας των πολιτών. Σκοπός της κοσμοπολίτικης θεωρίας να προάγει και να καταπολεμήσει τις κοινωνικές ανισότητες που παρατηρούνται, εις βάρος του απλού κόσμου, μέσα από την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της λεγόμενης παγκόσμιας ελίτ. Ασύμμετρες δυνάμεις πλουτίζουν και αποκτούν ισχύ, ώστε να καθορίζουν τις οικονομικές πολιτικές διαδικασίες, την παραγωγή και τις συναλλαγές. Η ανισότητα και το δημοκρατικό έλλειμμα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της νέας αυτής οικουμενικής θεωρίας, βγαλμένη από την μήτρα του νέο-μαρξισμού.

Συμπερασματικά, έχουμε περάσει σε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής και αντίληψης των πραγμάτων. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, η αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, καθώς και η διαφοροποίηση της πολιτικής και κοινωνικής συνοχής μέσα από την παγκοσμιοποίηση, έχει αλλάξει άρδην την πολιτική. Σκοπός του παρόντος άρθρου ήταν να καταδείξει τη διαφοροποίηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, ούτως ώστε να αντιληφθούμε σε εθνικό επίπεδο, το ρόλο και τη σημασία του να διαθέτεις ισχυρό ενεργητικό κράτος, με πολυεπίπεδες πολιτικές και πολύπλευρες συμμαχίες. Ο ενεργός ρόλος των πολιτικών όσο δε και των πολιτών, σε διεθνή φόρουμ και οργανισμούς, αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τα κράτη ούτως ώστε να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν μέσα στον κυκεώνα παγκόσμιων εξελίξεων και διαφοροποιήσεων. 

Διαβάστε επίσης: Κυπριακό – Αλλαγή πλεύσης σε ένα ευνοϊκό γεωπολιτικό πλαίσιο

* Πολιτικός Επιστήμονας

**Οι απόψεις και/ή τα σχόλια που εκφράζονται στα άρθρα ανήκουν σε έκαστο συγγραφέα και δύναται να μην αποτελούν άποψη και/ή τοποθέτηση και/ή να υιοθετούνται ως έχουν από την εταιρεία και/ή τους διαχειριστές του ιστότοπου. Περισσότερα στους όρους χρήσης της ιστοσελίδας.