*Ανδρέας Πογιατζή 

Πολλές φορές όταν μιλάμε για τον όρο εθνοκάθαρση, μπαίνουν στο μυαλό μας σκηνές άλλων εποχών, με πογκρόμ, μαζικές εκτελέσεις και εκτοπισμό πληθυσμών. Αυτόματα το μυαλό μας απορρίπτει αυτό τον ορισμό, ως κάτι που συνέβη στο παρελθόν και δεν μπορεί να ξανασυμβεί. Ως κάτι που κανένα έθνος στον σύγχρονο κόσμο δεν θα μπορούσε να πράξει και να μείνει ατιμώρητο. 

Αυτό που υφίστανται ωστόσο σήμερα, οι Αρμένιοι στον αυτόνομο θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην μη αναγνωρισμένη Δημοκρατία του Αρτσάχ, αποτελεί εθνοκάθαρση, όχι κατ΄ ισχυρισμό του γραφών, αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία που θα σας παραθέσουμε στο παρόν κείμενο. 

Για την ιστορία, η Δημοκρατία του Αρτσάχ, είναι μια μονομερώς ανακηρυγμένη, μη αναγνωρισμένη δημοκρατία στο Νότιο Καύκασο. Η περιοχή με βάση τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και τους επίσημους χάρτες του ΟΗΕ, αποτελεί μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά κατοικείται από αρμενικό κατά βάση πληθυσμό. 

Το όνομα Καραμπάχ για πρώτη φορά συναντάται σε γεωργιανές και περσικές πηγές του 13ου και 14ου αιώνα και αναφέρεται σε ένα αρμενικό πριγκιπάτο, γνωστό από τους σύγχρονους ιστορικούς ως Βασίλειο του Αρτσάχ ή Κνάχεν. Ο Έλληνας γεωγράφος Στράβων (63 π.Χ – 23 μ.Χ), ονόμασε την περιοχή Ορχισθένη (Ορχιστένα, σ.σ. Αρτσάχ) και τη θεωρούμε περιοχή της Αρμενίας. Ο Στράβων αναφέρει στις γραφές του, όλους τους Αρμένιους βασιλείς μέχρι το 189 π.Χ, αλλά δεν αναφέρει καθόλου την Ορχιστένα όταν μιλά γι’ αυτούς. Σύμφωνα με τον ίδιο, η περιοχή ήταν κατοικημένη πρίν από την παρουσία της Αρμένικης Αυτοκρατορίας, ωστόσο οι αρχαίοι κάτοικοι του Ναγκόρνο Καραμπάχ, μιλούσαν διάλεκτο της αρμενικής γλώσσας. 

Κατα τη διάρκεια της Σοβιετικής ηγεμονίας, το 1923 ιδρύθηκε εντός των συνόρων της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, η αυτόνομη περιοχή (όμπλαστ) του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. 

Το 1991 και αμέσως μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, η περιοχή αποτέλεσε πεδίο διαμάχης ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, ενώ το ίδιο έτος, πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα, το οποίο οδήγησε στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας του Αρτσάχ. 

Οι συγκρούσεις των δύο χωρών συνεχίστηκαν μέχρι το 1994 και ολοκληρώθηκαν με την κατάπαυση του πυρός, η οποία διαμόρφωσε τα σύνορα που υπήρχαν μέχρι το 2020 όπου ξέσπασε ο δεύτερος πόλεμος (ο πόλεμος των 44 ημερών)  στην περιοχή, με τους Αρμένιους να υφίστανται μια μεγάλη ήττα και σκληρές απώλειες. 

Πριν από τον πόλεμο του 2020, η Δημοκρατία του Αρτσάχ είχε υπό τον έλεγχο της μεγάλο μέρος της παλαιάς αυτόνομης περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ της ΕΣΣΔ, ενώ διέθετε επίσης σύνορα με την Αρμενία προς τη δύση. Μεγάλο μέρος αυτών των εδαφών (περίπου το 70%), δόθηκαν στο Αζερμπαϊτζάν μετά από συμφωνία εκεχειρίας, τον Δεκέμβριο του 2020, μετά την ήττα των Αμυντικών Δυνάμεων του Αρτσαχ, μετά τον πόλεμο των 44 ημερών.

  Τα εναπομείναντα εδάφη της Δημοκρατίας του Αρτσάχ, μετά τον πόλεμο των 44 ημερών. Με πορτοκαλί οι περιοχές υπό αρμενικό έλεγχο. 

Ο μεταπολεμικός γολγοθάς

Ο πόλεμος του 2020, ήταν καταστροφικός από κάθε άποψη για τον τοπικό αρμένικο πληθυσμό, ενώ μεγάλο μέρος της νέας γενιάς του τόπου σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των μαχών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι Αρμένιοι έχασαν στον πόλεμο 3.825 στρατιώτες, 187 αγνοούμενους, 11 χιλιάδες τραυματίες και 60 κρατούμενους, από σύνολο πληθυσμού 145 χιλιάδων που είχε το Αρτσαχ προ του πολέμου.

Χάθηκε επίσης τεράστια έκταση ευφορων εδαφών και ζωτικοί για τον πληθυσμό πόροι. Η σημερινή κατάσταση, είναι πέρα για πέρα τραγική για τον αρμένικο πληθυσμό της περιοχής. Για να είμαστε σε θέση να περιγράψουμε επακριβώς την κατάσταση, επικοινωνήσαμε με τον Hagop Ipdjian, Σύμβουλο της Προεδρίας της Δημοκρατίας του Αρτσάκ, με καταγωγή από την Κύπρο, ο οποίος μοιράστηκε μαζί μας την πραγματική εικόνα που επικρατεί στον αποκλεισμένο, από το Αζερμπαϊτζάν, θύλακα. 

Ο Hagop μας ανέφερε ότι “το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι πως έχουμε 30 χιλιάδες παιδιά, 28 χιλιάδες ηλικιωμένοι και 9 χιλιάδες άτομα με αναπηρίες” δηλαδή 66 χιλιάδες άνθρωποι, από τις 120 χιλιάδες του συνολικού πληθυσμού, χρειάζονται επειγόντως φροντίδα και ανθρωπιστική βοήθεια. 

Hagop: “Σε περίπτωση που έρθει ο χειμώνας και δεν έχουμε θέρμανση καύσιμα, αυτές οι 66 χιλιάδες, οι οποίες αποτελούν τον ευάλωτο πληθυσμό θα αντιμετωπίσουν τον χειμώνα και την πείνα. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα, οι υπολογισμοί μας λένε ότι κάθε τρίτο άτομο (ένας στους τρεις) δεν θα μπορέσει να επιβιώσει τον χειμώνα”. 

Διαβάστε επίσης: Αζερμπαϊτζάν | Ανέστειλε την κυκλοφορία στο διάδρομο Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ – Κατηγορεί τον Ερυθρό Σταυρό

Το χρονικό του αποκλεισμού 

Στις 12 Δεκεμβρίου του 2022 στις 10:30 π.μ., μια ομάδα πρακτόρων ειδικών υπηρεσιών υπό την αιγίδα του Αζερμπαϊτζάν, που παρουσιάζονταν τους εαυτούς τους ως «περιβαλλοντικοί ακτιβιστές» απέκλεισαν τον μοναδικό δρόμο (Διάδρομος Λατσίν) που συνδέει τον θύλακα των Αρμενίων με την Αρμενία και τον έξω κόσμο.

Με μοβ χρώμα ο διάδρομος Λατσίν, που συνδέει τον θύλακα των Αρμενίων με την Αρμενία

Ως αποτέλεσμα του παράνομου αποκλεισμού του διαδρόμου του Λατσίν από το Αζερμπαϊτζάν, περίπου 120.000 κάτοικοι του Αρτσάχ βρέθηκαν υπό πολιορκία. Επιπλέον, περίπου 30.000 άνθρωποι που βρίσκονται στον θύλακα, στερήθηκαν την ευκαιρία να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, χιλιάδες από αυτούς έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους.

Από τις 9 Ιανουαρίου 2023, το Αζερμπαϊτζάν έχει διακόψει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της μοναδικής γραμμής υψηλής τάσης μεταξύ Αρμενίας και Αρτσάχ, γεγονός που έχει προκαλέσει σημαντικά ενεργειακά και ανθρωπιστικά προβλήματα στον τοπικό πληθυσμό. Υπήρχαν καθημερινές εξάωρες διακοπές ρεύματος, μείωση 48% στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και εξάντληση των τοπικών συστημάτων παραγωγής και παροχής ηλεκτρικής ενέργειας.

Από τις 13 Δεκεμβρίου 2023, το Αζερμπαϊτζάν περιοδικά και από τις 21 Μαρτίου, συνεχώς, διακόπτει τη μοναδική παροχή φυσικού αερίου από την Αρμενία προς το Αρτσάχ, μεγαλώνοντας έτσι την ενεργειακή και ανθρωπιστική κρίση.

Στις 23 Απριλίου, το Αζερμπαϊτζάν δημιούργησε ένα παράνομο σημείο ελέγχου στο Διάδρομο Λατσίν στα σύνορα μεταξύ Αρτσάχ και Αρμενίας, επιβάλλοντας επίσημα και ανοιχτά αυστηρό και αυθαίρετο στρατιωτικό έλεγχο σε όλες τις μετακινήσεις.

Το νέο παράνομο σημείο ελέγχου των Αζέρων στο διάδρομο Λατσίν. Διακρίνονται ένα BTR-60 και ένα τουρκικής κατασκευής Otokar APV

Από τις 15 Ιουνίου, το Αζερμπαϊτζάν έχει επιβάλει πλήρη πολιορκία στο Διάδρομο του Λατσίν, απαγορεύοντας τη μεταφορά οποιωνδήποτε ατόμων ή αγαθών (συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, φαρμάκων, ειδών υγιεινής και καυσίμων) προς τις δύο κατευθύνσεις ακόμη και από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και από το προσωπικό της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης.

Με τη χρήση βίας και την απειλή βίας, το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει να παρεμποδίζει τις γεωργικές δραστηριότητες σε περίπου 10.000 εκτάρια γης που γειτνιάζουν με τη γραμμή επαφής, η οποία αποτελεί σημαντικό μέρος της συνολικής καλλιεργούμενης γης.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (τον περασμένο Δεκέμβριο) και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (τον Φεβρουάριο) εξέδωσαν νομικά δεσμευτικές αποφάσεις για να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη κυκλοφορία ανθρώπων, οχημάτων και φορτίων και προς τις δύο κατευθύνσεις. Και τα δύο δικαστικά όργανα επιβεβαίωσαν εκ νέου τις αποφάσεις τους τον Ιούλιο, επειδή το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε να εφαρμόσει αυτές τις πράξεις, επιδεινώνοντας σταδιακά την κατάσταση.

Η αναστολή όλων των ανθρωπιστικών προμηθειών από τις 15 Ιουνίου, σε συνδυασμό με τη χρήση περιορισμένων εγχώριων αποθεμάτων, έχει οδηγήσει σε επιδείνωση της ανθρωπιστικής κατάστασης, ιδίως:

• Η έλλειψη τροφίμων επιδεινώνεται με τον υποσιτισμό του 95% του πληθυσμού, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι πριν από τον αποκλεισμό, περίπου το 90% του συνόλου των τροφίμων που καταναλώνονταν εισάγονταν από την Αρμενία.

Οι τελευταίες προμήθειες φαρμάκων στο Στεπανακερτ

• Λόγω της φθίνουσας διαθεσιμότητας καυσίμων και άλλων βασικών πόρων, σχεδόν όλες οι γεωργικές εργασίες έχουν σταματήσει, μόνο ένα μέρος της συγκομιδής σιταριού γίνεται με μεγάλες δυσκολίες.
• Λόγω της πλήρους διακοπής των προμηθειών από την Αρμενία, της εγχώριας κίνησης, καθώς και του ενεργειακού εφοδιασμού, οι άλλοι τομείς της οικονομίας έχουν σταματήσει πλήρως, μόνο ένα μέρος των καταστημάτων λειτουργεί εν μέρει.
• Λόγω της έντονης έλλειψης καυσίμων, η εσωτερική δημόσια συγκοινωνία σταμάτησε να λειτουργεί από τις 25 Ιουλίου.
• Η αυξανόμενη έλλειψη φαρμάκων, ιατρικών προμηθειών και ειδών υγιεινής, σε συνδυασμό με την απαγόρευση μεταφοράς ιατρικών ασθενών στην Αρμενία, συνιστά αυξανόμενη απειλή για τη ζωή και την ευημερία των ανθρώπων.
• Οι καθημερινές διακοπές ρεύματος και οι ελλείψεις καυσίμων έχουν επηρεάσει σοβαρά τη λειτουργία του ιατρικού εξοπλισμού, οδηγώντας σε μείωση του όγκου και της ποιότητας των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης.
• Λόγω απουσίας ή κρίσιμης έλλειψης φαρμάκων, υποσιτισμού, στρες, αναβολής βασικών χειρουργικών επεμβάσεων και εξετάσεων, σε σύγκριση με τον περασμένο Ιούλιο, τα ποσοστά θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα έχουν αυξηθεί κατά 2,6 φορές και από καρκίνο κατά 16%, οι ιατρικά απαραίτητες αμβλώσεις έχουν τετραπλασιάστηκαν, τα κρούσματα λιποθυμίας διπλασιάστηκαν και η αναιμία στις εγκύους έφτασε το 90%.

Το παιδικό τμήμα του ιατρικού συλλόγου «Αρεβίκ» παλεύει να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις. Η έλλειψη καυσίμων έχει δυσκολέψει σημαντικά τη μεταφορά ασθενών παιδιών από τις συνοικίες της Δημοκρατίας στο Στεπανακέρτ. Κατά συνέπεια, συχνά φτάνουν σε ιατρικές μονάδες σε προχωρημένο στάδιο της ασθένειάς τους.

• Οι καθημερινές διακοπές ρεύματος, οι ελλείψεις καυσίμων και η έλλειψη άλλων βασικών ειδών προκαλούν σημαντικές διακοπές στην υδροδότηση και στις τηλεπικοινωνιακές υποδομές σε πολλές κατοικημένες περιοχές.
• Η συνολική πολιορκία και οι διακοπές στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου έχουν καταστήσει πάνω από 17.000 ανθρώπους, άνεργους και στερήθηκαν τα προς το ζην, που αντιπροσωπεύει πάνω από το 90% του εργατικού δυναμικού του ιδιωτικού τομέα.

Η ολοκληρωτική πολιορκία του αρμένικου πληθυσμού και η μακροχρόνια απομόνωσή του από τον έξω κόσμο, με απώτερο στόχο τη βίαιη υποταγή και τον εκτοπισμό του αρμένικου στοιχείου, βαθαίνει απότομα την ανθρωπιστική κρίση με προφανείς γενοκτονικές ενέργειες και προθέσεις.

Το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει να επιδεικνύει ηθελημένη περιφρόνηση των διεθνών του υποχρεώσεων, παραβιάζοντας επανειλημμένα τις διατάξεις της Τριμερούς Δήλωσης της 9ης Νοεμβρίου 2020, την απόφαση της 21ης Δεκεμβρίου 2023, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τις εντολές που εκδόθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο στις 22 Φεβρουαρίου και στις 6 Ιουλίου 2023, προσκλήσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, της Διεθνούς Αμνηστίας, της Human Rights Watch, της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών και πολλά κράτη. Οι γενοκτονικές ενέργειες του Αζερμπαϊτζάν επιμένουν παρά αυτές τις απαιτήσεις και εκκλήσεις.

Οι Αρμένιοι στο Αρτσάχ, χρειάζονται τη βοήθεια ολόκληρου του κόσμου, ούτως ώστε να τερματιστεί ο αποκλεισμός ο οποίος διαρκεί για 265 ημέρες. Η διεθνής κοινότητα, με εξαίρεση κάποιες ευρωπαϊκές Δημοκρατίες, όπως η Γαλλία, δεν πράττει τα δέοντα, ούτως ώστε να σταματήσει το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο με απάνθρωπες πρακτικές προσπαθεί να εξοντώσει άμαχο πληθυσμό. 

Ακόμη και η Δημοκρατία της Αρμενίας, είναι ανύμπορη να αντιδράσει και ούτε κατέχει την στρατιωτική ισχύ για να εξαναγκάσει το Μπακού να άρει τον αποκλεισμό. Η Αρμενία επίσης αντιμετωπίσει τεράστιο πρόβλημα ασφαλείας, καθώς οι δυνάμεις του στρατού του Αζερμπαϊτζάν, έχουν εισβάλει στα κρατικά της σύνορα, εδώ και αρκετούς μήνες, ενώ περιοδικά σημειώνονται βίαιες συγκρούσεις οι οποίες οδηγούν σε μεγάλες απώλειες.

Διαβάστε επίσης: Νέες συγκρούσεις Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν – Τέσσερις Αρμένιοι νεκροί και τρεις Αζέροι τραυματίες