Θάνος Ρομποτής*

Επ’ αφορμή του tweet του Πρωθυπουργού της Πολωνίας περί έκδοσης του υπόπτου για την αρπαγή και ανθρωποκτονία της 27χρονης υπηκόου Πολωνίας στο νησί της Κω, το οποίο έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις θα επιχειρηθεί μία, όσο το δυνατόν περιεκτική, νομική θεώρηση του εν λόγω “αιτήματος”, καθώς και μία τοποθέτηση για την ύπαρξη ή μη πολιτικού υποβάθρου της εν λόγω δήλωσης.

Jestem wstrząśnięty brutalnym morderstwem 27-letniej Anastazji. Sprawca musi ponieść bardzo surowe konsekwencje. Dlatego zwrócimy się do Grecji o wydanie podejrzanego, aby stanął przed polskim sądem i otrzymał najwyższy możliwy wymiar kary.

— Mateusz Morawiecki (@MorawieckiM) June 19, 2023

Κρίσιμες έννοιες, σε συνάρτηση πάντα με την επίμαχη δήλωση, οι οποίες χρήζουν διευκρίνισης συνιστούν:

• Η έκδοση, η οποία αποτελεί μορφή αμοιβαίας διακρατικής συνδρομής (ή άλλως αρωγής), η οποία στοχεύει στην παράδοση του εκζητουμένου στο κράτος που τον ζήτησε με σχετική αίτησή του, ώστε να δικαστεί για το έγκλημα που του αποδίδεται ή να εκτίσει την ποινή ή το μέτρο ασφαλείας που του επιβλήθηκε. Η εν λόγω διαδικασία διαφέρει κατά τον λειτουργικό της σκοπό από την εσωτερική ποινική δίκη. 

Στο πλαίσιο της τελευταίας κρίνεται η ενοχή ή όχι κάποιου προσώπου και η επιβολή ποινής, ενώ αντικείμενο της διαδικασίας της έκδοσης είναι αποκλειστικά και μόνον η απόφανση για την παράδοση ή μη ενός προσώπου, ώστε να δικαστεί σε ένα άλλο κράτος (το οποίο θα κρίνει επί της αποδιδόμενης κατηγορίας) ή να εκτίσει σε αυτό την ποινή που ήδη επιβλήθηκε. Κατά τούτο, συνιστά μια ιδιότυπη διαδικασία ποινικού χαρακτήρα, που συμβάλει στην υποστήριξη της αποτελεσματικής ικανοποίησης της ποινικής αξίωσης του εκζητούντος κράτους.

• Η αρχή της εδαφικότητας, κατά την οποία όλα τα άτομα που βρίσκονται στο έδαφος ενός κράτους υπόκεινται στο δίκαιο του κράτους αυτού. Κατ’ εξαίρεση, τίθενται ορισμένοι περιορισμοί της ποινικής δικαιοδοσίας του κράτους, όπως λ.χ. όσον αφορά σε πρόσωπα που απολαύουν το προνόμιο της ετεροδικίας. Ως επέκταση και αναγκαία συμπλήρωση της αρχής της εδαφικότητας αντιμετωπίζεται η αρχή της σημαίας.
• Η ενεργητική αρχή της προσωπικότητας, κατά την οποία ο ημεδαπός υπόκειται στην ποινική εξουσία της χώρας του για πράξη που τέλεσε στην αλλοδαπή, κατά κανόνα υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω πράξη είναι αξιόποινη και στο κράτος του τόπου τέλεσης. Σύμφωνα δε με την παθητική αρχή της προσωπικότητας, ο αλλοδαπός, που τέλεσε πράξη στην αλλοδαπή, υπόκειται στην ποινική εξουσία του κράτους του θύματος, κατά κανόνα υπό την ίδια ως άνω προϋπόθεση.

Διαβάστε επίσης: Χιλή | Νομοσχέδιο για χρήση όπλου από αστυνομικούς ως νόμιμη άμυνα – Οι επικριτές το αποκαλούν νόμο της εύκολης σκανδάλης – Αυξημένη εγκληματικότητα

Σχετικά με την υπόθεση, η οποία απασχολεί την επικαιρότητα, το “αίτημα” του Πολωνού Πρωθυπουργού συναντά σειρά νομικών εμποδίων. 

Ειδικότερα, το ελληνικό ποινικό δίκαιο στο άρθρο 5 του Ποινικού Κώδικα (εφεξής ΠΚ) ακολουθεί από τις ανωτέρω αρχές του διεθνούς ποινικού δικαίου την αρχή της εδαφικότητας. Σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο στην πρώτη παράγραφο εδάφιο α’: Οι ελληνικοί ποινικοί νόμοι εφαρμόζονται σε όλες τις πράξεις που τελέστηκαν στο έδαφος της επικράτειας, ακόμα και από αλλοδαπούς.

Περαιτέρω, ο ελληνικός Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (εφεξής ΚΠΔ) στο άρθρο 436 παράγραφος 1 προβλέπει πως: Αν δεν υπάρχει σύμβαση, οι όροι και η διαδικασία της έκδοσης αλλοδαπών, ρυθμίζονται υπό τον όρο της αμοιβαιότητας, από τις διατάξεις των επόμενων άρθρων ενώ κατά την δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου: Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται, ακόμη και αν υπάρχει σύμβαση, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με αυτή καθώς και στα σημεία που δεν ρυθμίζονται με την σύμβαση. 

Επιπρόσθετα, το άρθρο 438 περίπτωση β) του ΚΠΔ ορίζει πως απαγορεύεται η έκδοση ακόμη και με την συναίνεση του εκζητούμενου όταν υπάρχει δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστικών αρχών σύμφωνα με του ελληνικούς ποινικούς νόμους.

Η εφαρμογή της αρχής της εδαφικότητας, λαμβάνοντας υπόψη την κρίσιμη πτυχή του τόπου τέλεσης της ανθρωποκτονίας, εντοπίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Εκδόσεως της 13ης Δεκεμβρίου 1957 με ημερομηνία έναρξης ισχύος την 18η.04.1960 (εφεξής ΕΣΕ), την οποία έχει επικυρώσει τόσο η Ελλάδα στις 29.05.1961 ως αρχικό συμβαλλόμενο μέρος αλλά και η Πολωνία στις 15.06.1993 ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά το άρθρο 7 της οποίας το εκζητούμενο κράτος μπορεί να αρνηθεί την έκδοση καταζητούμενου ατόμου για αδίκημα το οποίο διαπράχθηκε στο έδαφός του. 

H Ελλάδα μάλιστα στον κυρωτικό της ΕΣΕ νόμο υπ’ αριθμ. 4165/1961 (άρθρο 2 παράγραφος 3) επιφυλάσσεται ρητώς της δυνητικής άρνησης έκδοσης βάσει της αρχής της εδαφικότητας (άρθρο 7 ΕΣΕ) υπέρ της πλήρους απαγόρευσης έκδοσης βάσει της αρχής της εδαφικότητας, όπως αυτή προβλέπεται στο άρθρο 438 στοιχείο β) του ελληνικού ΚΠΔ.

Διαβάστε επίσης: ΕΛ.ΑΣ. | Παρουσίαση των drones της υπηρεσίας – Φωτογραφίες και VIDEO

Άλλωστε κατά το άρθρο 8 της ίδιας Σύμβασης, το εκζητούμενο Κράτος, δηλαδή η Ελλάδα, δύναται να αρνηθεί την έκδοση καταζητούμενου ατόμου εις βάρος του οποίου έχει κινηθεί δίωξη για την αξιόποινη πράξη για την οποία ζητείται η έκδοση. Εν προκειμένω διεξάγεται από τις ελληνικές ανακριτικές αρχές κύρια ανάκριση εν αναμονή της απολογίας του κατηγορουμένου από το Μπαγκλαντές. 

Ακόμη και η από 24 Οκτωβρίου 1979 διμερής σύμβαση δικαστικής αρωγής μεταξύ Ελλάδας και Πολωνίας (κυρωθείσα με τον νόμο 1184 ΦΕΚ Α΄198 198/29.7.1981), της οποίας η ισχύς καταργείται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 28 της ΕΣΕ, αποκτώντας ιστορική σημασία πλέον, προέκρινε ξανά την αρχή της εδαφικότητας ως λόγο άρνησης έκδοσης προσώπου από την μία χώρα στην άλλη (άρθρο 33 παράγραφος 1 στοιχείο ε) ν. 1184/1981). Συνεπώς, ενόψει των ανωτέρω το “αίτημα” του Πολωνού Πρωθυπουργού πάσχει από νομική άποψη.

Επιπροσθέτως η διατύπωσή του μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης δεν πληροί, αυτονόητα, τον τύπο διπλωματικής υποβολής τέτοιων αιτημάτων, όπως αυτός προβλέπεται στην ΕΣΕ (άρθρα 12 και 13). 

Ο τρόπος υποβολής του “αιτήματος” δεν συνάδει επίσης με τα οριζόμενα στην απόφαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 13ης Ιουνίου 2002 για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (2002/584/ΔΕΥ), η οποία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη με τον νόμο 3251/09.07.2004 (ΦΕΚ 27 Α’). Κατά τον θεσμό αυτόν αρμόδια αρχή είναι η εκάστοτε οριζόμενη από το δίκαιο του κράτους δικαστική αρχή, η οποία εκδίδει το ένταλμα και το διαβιβάζει στην δικαστική αρχή του κράτους εκτέλεσης. 

Τα κράτη μέλη δηλώνουν την οριζόμενη από αυτά δικαστική αρχή έκδοση του εντάλματος στην Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 6 της Απόφασης – Πλαίσιο και άρθρα 3, 4 και 9 νόμου 3251/2004).

Ακόμη όμως και αν υπερκεραστεί το τυπικό ως άνω εμπόδιο, η αρχή της εδαφικότητας, όπως έχει αποτυπωθεί στην μεταφορά της απόφασης πλαίσιο στην ελληνική έννομη τάξη θα εμποδίσει την εκτέλεση τυχόν εκδοθέντος ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης από την αρμόδια πολωνική δικαστική αρχή έκδοσης. 

Διαβάστε επίσης: ΕΕ | Πρώτο βήμα για την αλλαγή της πολιτικής μετανάστευσης

Συγκεκριμένα το άρθρο 12 παράγραφος 1 στοιχείο η) του ν. 3251/2004 δίνει την δυνατότητα στην ελληνική δικαστική αρχή εκτέλεσης (εισαγγελέας εφετών, πρόεδρος εφετών, συμβούλιο εφετών κατά τις διακρίσεις του άρθρου 9 ν. 3251/2004) να μην εφαρμόζει το τυχόν εκδοθησόμενο ένταλμα, εάν αυτό αφορά αξιόποινη πράξη η οποία κατά τους ελληνικού ποινικούς νόμους θεωρείται ότι τελέστηκε εξ ολοκλήρου στο έδαφος της Ελλάδας.

Το ενδεχόμενο έκδοσης του φερόμενου ως δράστη στο Μπαγκλαντές θα πρέπει να αποκλειστεί για τους ανωτέρω λόγους και ειδικότερα κατά πρώτον λόγω της αρχής της εδαφικότητας και του άρθρων 5 παράγραφος 1 εδάφιο α’ του ΠΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 438 στοιχείο β) ΚΠΔ, όπως αναλύθηκε ανωτέρω, κατά δεύτερον ελλείψει διμερούς σύμβασης έκδοσης μεταξύ Ελλάδας και Μπαγκλαντές και κατά τρίτον λόγω της έλλειψης αίτησης από το κράτος του Μπαγκλαντές, καθόσον ο θεσμός της έκδοσης λειτουργεί επί τη βάσει αιτήσεως.

Συμπερασματικά, ο τρόπος υποβολής και διατύπωσης της επιθυμίας από τον Πολωνό Πρωθυπουργό για έκδοση του φερόμενου ως δράστη της αρπαγής και ανθρωποκτονίας της 27χρονης δεν συνάδει με την ιδιότητά του και επιχειρεί να προσδώσει πολιτική διάσταση στο ζήτημα καθώς και να εξυπηρετηθούν, ενδεχομένως, ανάγκες εσωτερικής κατανάλωσης στην πολωνική κοινή γνώμη.

Διαβάστε επίσης: Europol | Εξάρθρωση βαλκανικού καρτέλ με 37 συλλήψεις για όπλα και ναρκωτικά

*Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε. Εμπορικού Δικαίου Δ.Π.Θ.

**Οι απόψεις και/ή τα σχόλια που εκφράζονται στα άρθρα ανήκουν σε έκαστο συγγραφέα και δύναται να μην αποτελούν άποψη και/ή τοποθέτηση και/ή να υιοθετούνται ως έχουν από την εταιρεία και/ή τους διαχειριστές του ιστότοπου. Περισσότερα στους όρους χρήσης της ιστοσελίδας.