28η Οκτωβρίου 1940 | Τα πολεμικά σχέδια Ελλάδας και Ιταλίας στην Πίνδο

Defence Redefined

Published on 28/10/2021 at 13:15

Μετά την απόρριψη του Ιταλικού τελεσιγράφου από την κυβέρνηση Μεταξά, το Ελληνικό Στρατηγείο εκδίδει το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν: «Αἱ ἰταλικαὶ στρατιωτικαὶ δυνάμεις προσβάλλουν ἀπὸ τῆς 05:30 πρωϊνῆς τῆς σήμερον τὰ ἡμέτερα τμήματα προκαλύψεως τῆς ἑλληνοαλβανικῆς μεθορίου. Αἱ ἡμέτεραι δυνάμεις ἀμύνονται τοῦ πατρίου ἐδάφους». Η είσοδος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η σύγκρουση με τον άξονα είναι αναπόφευκτη.

Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί κυρίως με την παρουσίαση των πολεμικών σχεδίων των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Η παρουσίαση των πολεμικών σχεδίων είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς σκιαγραφεί την ευρύτερη εικόνα της ετοιμότητας και των στόχων των δύο αντιπάλων.

Το Ελληνικό Σχέδιο Ενεργείας

Το Ελληνικό αμυντικό σχέδιο αφορούσε κυρίως την αντιμετώπιση διμέτωπου αγώνα κατά (α) Επίθεσης της Ιταλίας από την Αλβανία, (β) αντιμετώπισης επίθεσης της Βουλγαρίας. 

Μέχρι το ξέσπασμα της Ιταλικής επίθεσης, το Ελληνικό στρατηγείο είχε καταρτίσει δύο σχέδια ενεργείας, το ΙΒ και ΙΒα. Το ΙΒ προέβλεπε γενικά άμυνα επί της τοποθεσίας Άραχθος ποταμός – Ζυγός Μετσόβου και το ΙΒα προέβλεπε άμυνα επί της προωθημένης παραμεθορίου Καλαμάς ποταμός – Ελαία – Γκαμήλα – Σμόλικας – Γράμμος(Σταυρός). Σε περίπτωση που η Βουλγαρία δεν θα εκδήλωνε ανάμειξη στον πόλεμο, προβλεπόταν ανάληψη δυνάμεων για ενίσχυση του Αλβανικού μετώπου.

Με την έναρξη της Ιταλικής επίθεσης εφαρμόστηκε το σχέδιο ΙΒα, με εξαίρεση για την περιοχή της Ηπείρου όπου αφέθηκε η πρωτοβουλία στον Διοικητή της VIIIης Μεραρχίας, ο οποίος τότε ήταν ο Υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος. Η αποστολή της VIIIης Μεραρχίας περιελάμβανε άμυνα στο θέατρο επιχειρήσεων της Ηπείρου και κάλυψη του θεάτρου επιχειρήσεων Δυτικής Μακεδονίας. Εν τέλει, ο διοικητής της Μεραρχίας διέταξε αγώνα μέχρις εσχάτων στον τομέα Καλαμάς ποταμός – Ελαία, ανέκοψε την Ιταλική επίθεση και προχώρησε σε αντεπίθεση καταλαμβάνοντας έδαφος. 

Το Ιταλικό Σχέδιο Ενεργείας

Το Ιταλικό σχέδιο προέβλεπε αιφνιδιαστική επίθεση με ισχυρές δυνάμεις κατά της Ελλάδας, με κατάληψη της Ηπείρου και παράλληλα κατάληψη των Ιονίων νήσων. Ακολούθως προέβλεπε κατάληψη της Δυτικής Μακεδονίας και στην συνέχεια προέλαση προς Θεσσαλονίκη και τέλος προς Αθήνα με αποβίβαση δυνάμεων από παραλιακές περιοχές και τα υπόλοιπα νησιά της χώρας.

Σύμφωνα με τα Ιταλικά σχέδια, τις πρώτες τέσσερις ημέρες του πολέμου, θα κατελάμβαναν τον οδικό κόμβο Ελαίας με μετωπική επίθεση δύο Μεραρχιών (Φερράς και Τεθωρακισμένης) με υποβοήθηση της Μεραρχίας Σιέννα που θα ενεργούσε στην κατεύθυνση Δέλβινον – Φιλάτες ώστε να στραφεί προς Ιωάννινα.

Στις πλευρές των Μεραρχιών θα επιχειρούσαν σε σχηματισμό λαβίδας, η Μεραρχία Ιππικού κατά μήκος της Ηπειρωτικής παραλιακής ζώνης και η 3η Μεραρχία Αλπινιστών “Τζούλια” στην ορεινή περιοχή της Πίνδου. Η κατάληψη της Κορυτσάς και της Κέρκυρας θα κάλυπταν την επιθετική ενέργεια στην Ήπειρο.

Τον Νοέμβριο, μετά την κατάληψη των υψωμάτων του Γράμμου και Σμόλιγκα από τις Ελληνικές δυνάμεις, την εξασφάλιση των διαβάσεων της Πίνδου και την εξάλειψη του κινδύνου διαχωρισμού Ηπείρου – Δ. Μακεδονίας, η μάχη της Πίνδου είχε λήξει και η επίλεκτη Μεραρχία Αλπινιστών του Ιταλικού στρατού είχε συντριβεί αφού δεν κάλυψε επαρκώς τα άκρα της κατά τη διείσδυση.

Αξιολογώντας την έκβαση των μαχών, όπως παρατηρεί σε ανάλογη έκδοση το ΓΕΣ, το Ιταλικό πολεμικό σχέδιο από στρατηγική άποψη ήταν αριστοτεχνικό. Όμως, το γεγονός ότι υποτίμησαν την Ελληνική προσπάθεια τους οδήγησε σε μοιραία λάθη. Βασικό είναι το γεγονός ότι εξεδήλωσε την επίθεση χειμώνα, όπου τα τεθωρακισμένα και η αεροπορία δεν μπορούσαν να στηρίξουν όσο έπρεπε τις Ιταλικές δυνάμεις. Επιπρόσθετα, δεν ενίσχυσε τις Μεραρχίες στο μέτωπο της Ηπείρου με τις μεραρχίες του μετώπου Δ. Μακεδονίας. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι υποτίμησε το ηθικό του Ελληνικού στρατού χωρίς να προετοιμάσει τις Ιταλικές δυνάμεις για σκληρό αγώνα. Ενδεικτικό το ότι στην τοποθεσία Καλπακίου, οι Ιταλικές δυνάμεις αντί να τηρούν σχηματισμούς επίθεσης τηρούσαν σχηματισμούς προέλασης, κάτι που τις άφηνε εκτεθειμένες στο Ελληνικό πυροβολικό.

Από Ελληνικής πλευράς, η επιλογή ΙΒα δικαιώθηκε, λόγω εδάφους αλλά κυρίως λόγω της επαρκούς κάλυψης της Ηπείρου και Δ. Μακεδονίας. Επίσης, πέραν του ηθικού παράγοντα, τα Ελληνικά σχέδια ήταν πιο εύκαμπτα σε αντίθεση με τα Ιταλικά, αφού οι ηγήτορες στο μέτωπο κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν ώστε να εξασφαλίσουν πλεονέκτημα και αιφνιδιασμό.

Με πληροφορίες από: Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας, ΔΕΚ Γενικού Επιτελείου Στρατού, Αθήνα 1981.

Διαβάστε επίσης: 20 Μαΐου 1941 | Η Μάχη της Κρήτης – Το “νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών”