Χθες, η Ύπατη Εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασαν μια Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Ετοιμότητα 2030. 

Η Επιτροπή παρουσίασε επίσης, ως μέρος του σχεδίου ReArm Europe Plan/Readiness 2030, ένα λεπτομερές αμυντικό πακέτο που παρέχει οικονομικούς μοχλούς στα κράτη μέλη της ΕΕ για να οδηγήσουν σε αύξηση των επενδύσεων στις αμυντικές δυνατότητες.

Ενώ το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 ενισχύει τις πανευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες με νέα οικονομικά μέσα, η Λευκή Βίβλος πλαισιώνει μια νέα προσέγγιση για την άμυνα και προσδιορίζει τις επενδυτικές ανάγκες. Αυτά τα μέτρα στοχεύουν να ανταποκριθούν στη βραχυπρόθεσμη επείγουσα ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας, αλλά και να αντιμετωπίσουν την πιεστική μακροπρόθεσμη ανάγκη για ενίσχυση της ασφάλειας και της άμυνας της Ευρώπης σε επίπεδο ΕΕ.

Η Λευκή Βίβλος παρουσιάζει λύσεις για να καλυφθούν κρίσιμα κενά δυνατοτήτων και να οικοδομηθεί μια ισχυρή αμυντική βιομηχανική βάση, ενώ προτείνει τρόπους για τα κράτη μέλη να επενδύσουν μαζικά στην άμυνα, να προμηθευτούν αμυντικά συστήματα και να ενισχύσουν την ετοιμότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μακροπρόθεσμα. 

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η Λευκή Βίβλος περιγράφει μια σειρά από βασικές γραμμές δράσης:

• Κλείσιμο των κενών δυνατοτήτων, με έμφαση στις κρίσιμες δυνατότητες που προσδιορίζονται από τα κράτη μέλη.
• Υποστήριξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω της συνολικής ζήτησης και των αυξημένων συνεργατικών προμηθειών.
• Υποστήριξη της Ουκρανίας μέσω της αυξημένης στρατιωτικής βοήθειας και της βαθύτερης ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας.
• Εμβάθυνση της αμυντικής αγοράς σε ολόκληρη την ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω της απλούστευσης των κανονισμών.
• Επιτάχυνση του μετασχηματισμού της άμυνας μέσω ανατρεπτικών καινοτομιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η κβαντική τεχνολογία.
• Ενίσχυση της ευρωπαϊκής ετοιμότητας για τα χειρότερα σενάρια, μέσω της βελτίωσης της στρατιωτικής κινητικότητας, της αποθήκευσης και της ενίσχυσης των εξωτερικών συνόρων, ιδίως των χερσαίων συνόρων με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
• Ενίσχυση της εταιρικής σχέσης με χώρες ομοϊδεάτες σε όλο τον κόσμο.

Διαβάστε επίσης: ΣΕΚΠΥ | 2ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο «Skills in the EU Defence Ecosystem»

ReArm Europe Plan/Readiness 2030

Όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος von der Leyen, το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 επιτρέπει δαπάνες άνω των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, δομημένες γύρω από τους ακόλουθους πυλώνες:

1. Απελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης για την άμυνα σε εθνικό επίπεδο

Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να ενεργοποιήσουν τη ρήτρα εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η οποία θα τους παρέχει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.

• Για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, η απόκλιση θα περιοριστεί στα εξής:
• Αύξηση μόνο των αμυντικών δαπανών, λαμβάνοντας ως σημείο εκκίνησης τη στατιστική κατηγορία «άμυνα» στην ταξινόμηση των λειτουργιών της κυβέρνησης (COFOG)· 
• Έως 1,5% του ΑΕΠ κατ’ ανώτατο όριο για κάθε έτος ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής.
• Για περίοδο τεσσάρων ετών. 

   2. Ένα νέο ειδικό εργαλείο Security Action for Europe – SAFE:

Ακόμα, η Επιτροπή θα συγκεντρώσει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ στις κεφαλαιαγορές, βασιζόμενη στην καθιερωμένη ενοποιημένη προσέγγιση χρηματοδότησης για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αυξήσουν γρήγορα και ουσιαστικά τις επενδύσεις στις αμυντικές δυνατότητες της Ευρώπης. Αυτά τα κεφάλαια θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος, βάσει εθνικών σχεδίων.

Διαβάστε επίσης: Ευρωπαϊκή Αμυντική βιομηχανία | Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφωνούν σε νέους κανόνες για την ενίσχυση των κοινών προμηθειών

Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή ελκυστικά δομημένων δανείων μεγάλης διάρκειας σε ανταγωνιστικές τιμές, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Τα δάνεια θα χρηματοδοτηθούν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το SAFE θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να κλιμακώσουν άμεσα και μαζικά τις αμυντικές επενδύσεις τους μέσω κοινών προμηθειών από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, εστιάζοντας στις δυνατότητες προτεραιότητας. 

Αυτό θα συμβάλει στη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας, της προβλεψιμότητας και της μείωσης του κόστους για μια ισχυρή ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική βάση. Η Ουκρανία και οι χώρες EFTA/EEA θα μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες και θα είναι δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους.

Το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες και να συμβάλλουν στη συνολική ζήτηση. ενώ μπορούν επίσης να διαπραγματευτούν συγκεκριμένες, αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες για τη συμμετοχή των αντίστοιχων βιομηχανιών τους σε τέτοιες προμήθειες.

    3. Μόχλευση του Ομίλου ΕΤΕπ και Κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων με την επιτάχυνση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων

Το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 βασίζεται επίσης στον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για να διευρύνει το εύρος των δανείων του σε έργα άμυνας και ασφάλειας, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική του ικανότητα. Εκτός από την απελευθέρωση σημαντικής χρηματοδότησης, αυτό θα στείλει ένα θετικό μήνυμα στις αγορές.

Τέλος, οι δημόσιες επενδύσεις από μόνες τους δεν θα επαρκούν για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών της αμυντικής βιομηχανίας, από νεοσύστατες επιχειρήσεις έως μεγάλες εδραιωμένες εταιρείες. 

Για αυτό, η στρατηγική της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, που εγκρίθηκε από την Επιτροπή, θα διευκολύνει την κινητοποίηση ιδιωτικών αποταμιεύσεων σε πιο αποτελεσματικές κεφαλαιαγορές και τη διοχέτευση επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, όπως η άμυνα, για όσους επιθυμούν να επενδύσουν σε αυτές.

Διαβάστε επίσης: Ευρωπαϊκή Επιτροπή | “Ρήτρα διαφυγής” για τις αμυντικές δαπάνες

Τι αναφέρεται στη «Λευκή Βίβλο» για την Τουρκία

Σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο» της Κομισιόν, η Τουρκία μένει εκτός κονδυλίων της Ε.Ε. για την ευρωπαϊκή άμυνα, ενώ στην Αγκυρα τίθενται και πολιτικοί όροι όπως η επίλυση του Κυπριακού και η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Το κείμενο, μέσω του οποίου αποκλείονται επίσης οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν είναι τελικό και οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν και σε επίπεδο ηγετών της Ε.Ε.

Με βάση όλα όσα καταγράφηκαν από την Κομισιόν στη Λευκή Βίβλο για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνα», η Τουρκία όπως και οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν αποτελούν χώρες που μπορούν να έχουν πρόσβαση στα δάνεια της Ε.Ε. (150 δισ. ευρώ). Όπως αναφέρει η Καθημερινή, για την περίπτωση της Τουρκίας υπάρχει ειδική παράγραφος όπου υπογραμμίζεται ότι η χώρα είναι υποψήφια για ένταξη και «μακροχρόνιος εταίρος» της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Αμυνας.

«Η Ε.Ε. θα συνεχίσει να δεσμεύεται εποικοδομητικά για να αναπτύξει αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση σε όλους τους τομείς κοινού ενδιαφέροντος, με βάση την ίση δέσμευση από την πλευρά της Τουρκίας να προχωρήσει σε μια πορεία συνεργασίας σε όλα τα σημαντικά ζητήματα στην Ε.Ε., σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024», αναφέρεται στη σχετική αποστροφή. 

Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024 περιλαμβάνουν την παραίνεση για επίλυση του Κυπριακού, αλλά και την ανάγκη για σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και την ανάγκη οι πιθανοί τρίτοι εταίροι της Ε.Ε. να είναι «ομονοούντες» («like minded»). 

Διαβάστε επίσης: Leonardo – Baykar | Συμφωνία για κοινοπραξία στον τομέα των UAVs

Η πολιτική αναφορά καλύπτει την ελληνική πλευρά, ωστόσο τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα σε ό,τι αφορά το εργαλείο χρηματοδότησης SAFE-Security Action For Europe). 

Είναι, για παράδειγμα, σαφές ότι οι συμφωνίες για κοινές προμήθειες απαιτούν πλήρη ομοφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ως εκ τούτου η πρόσβαση της Τουρκίας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Σε ό,τι αφορά, όμως, την έγκριση του κανονισμού του SAFE, απαιτείται ειδική πλειοψηφία (15 από τα 25 μέλη ή χώρες που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.).

Προτού αποκτήσει πρόσβαση σε ευρωπαϊκά δάνεια (εκτός Ε.Ε. απευθύνονται μόνο σε Ουκρανία και Νορβηγία), η Τουρκία θα πρέπει να υπογράψει με την Ε.Ε. και συμφωνία εταιρικής σχέσης στους τομείς Ασφάλειας και Αμυνας (SDP). 

Προς το παρόν τέτοιες συμφωνίες έχουν υπογράψει μόνο η Νορβηγία, η Μολδαβία, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Αλβανία και τα Σκόπια και είναι ως εκ τούτου χώρες επιλέξιμες. Σε διαπραγματεύσεις για υπογραφή τέτοιας συμφωνίας είναι και ο Καναδάς. Η διμερής συμφωνία δεν είναι ένα αφηρημένο κείμενο, αλλά εκεί θα αποτυπώνεται με αρκετή σαφήνεια αν και πώς ένα τρίτο κράτος μπορεί να συμμετάσχει στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή της Ε.Ε.

Επιπλέον, για λόγους οι οποίοι συνδέονται με τη βασική στόχευση των νέων προβλέψεων για την ευρωπαϊκή άμυνα, δηλαδή την πρόνοια υπέρ των εταιρειών της Ε.Ε., οι εταιρείες που θα διεκδικήσουν ευρωπαϊκούς πόρους θα πρέπει να έχουν έδρα στο έδαφος της Ενωσης και να μην ελέγχονται από τρίτους παράγοντες (ownership control).

Διαβάστε επίσης: Έκθεση SIPRI | 11η εξαγωγέας όπλων παγκοσμίως η Τουρκία – 19η εισαγωγέας η Ελλάδα