Ανδρέας Πογιατζή

1480 π.Χ – Μετά από τέσσερα χρόνια προετοιμασίας, ο Πέρσης Βασιλιάς Ξέρξης, εκστρατεύει με μια τεράστια στρατιωτική και ναυτική δύναμη, από την Μικρά Ασία με σκοπό να κατακτήσει ολόκληρη την Ελλάδα.

Απέναντι του, θα βρεθούν 7000 Έλληνες μαχητές, με διοικητή τον Βασιλιά της Σπάρτης, Λεωνίδα και 300 επίλεκτους Σπαρτιάτες μαχητές. Η ορεινή μορφολογία της Ελλάδας, άφηνε μόνο ένα πέρασμα προς την Αθήνα και οι Έλληνες καλούνταν να εκμεταλλευτούν αυτό το στρατηγικό πλεονέκτημα.

Παράλληλα, ο ελληνικός στόλος, με επικεφαλής τους Αθηναίους, επιλέγει την περιοχή κοντά στο ακρωτήρι στο Αρτεμίσιο, της Βόρειας Εύβοιας, για να αποπλεύσει και να αντιμετωπίσει τον περσικό στόλο. Στόχος του ελληνικού στόλου είναι να κλείσει τον Ευβοϊκό κόλπο. Οι Πέρσες θα επιχειρούσαν να περικυκλώσουν τον Βασιλιά Λεωνίδα, και να πλήξουν τον ελληνικό στρατό από τον νότο.

Στην Ναυμαχία του Αρτεμισίου, ο ελληνικός στόλος νίκησε τον περσικό, ο οποίος έχασε σημαντικό αριθμών πλοίων από τρικυμία στην Μαγνησία.   

Η τοποθεσία στην οποία στρατοπέδευσε ο Βασιλιάς Λεωνίδας, ήταν στενή σε διάμετρο και δεν επέτρεπε μεγάλη ανάπτυξη τμημάτων πεζικού και έτσι, οι Πέρσες έχασαν το μοναδικό πλεονέκτημα που είχαν, αυτό της αριθμητικής υπεροχής.

Από την άλλη, η μικρή δύναμη του Βασιλιά Λεωνίδα αποδείχθηκε αρκετή για να κρατήσει το πέρασμα εξαιτίας και της κάλυψης που παρείχε ο ελληνικός στόλος από τον νότο.

Στα πλεονεκτήματα του ελληνικού στρατού, συγκαταλέγεται και το υψηλό φρόνιμα αλλά και η πειθαρχία των Σπαρτιατών, όπως επίσης και ο εξοπλισμός ο οποίος ήταν κατάλληλος για την περίσταση.

Πλοηγειθείτε στον διαδραστικό χάρτη περνώντας τον κέρσορα πάνω από τα σημεία. Πατήστε πάνω στις τοποθεσίες για περισσότερες πληροφορίες. Με πορτοκαλί χρώμα, η πορεία και τα σημεία/σταθμοί των Περσικών Δυνάμεων, με γαλάζιο, η πορεία και οι Θέσεις των Ελληνικών Δυνάμεων. 

Η πρώτη επίθεση – Κατά την πρώτη φάση της επίθεσης, οι Σπαρτιάτες, προσποιήθηκαν άτακτη υποχώρηση, για να οδηγήσουν τους Μήδους (περσική φυλή), μετωπικά πάνω σε μια αυθόρμητη αντεπίθεση και να τους καταδιώξουν μέσα στο στενό πέρασμα.

Οι Σπαρτιάτες, ήταν έμπειροι και εκπαιδευμένοι για μάχη αυτού του είδους και όταν οι άντρες τις πρώτης γραμμής, κουράζονταν ή τραυματίζονταν, αποσύρονταν για να αντικατασταθούν από άλλους άντρες οι οποίοι βρίσκονταν από πίσω τους.

Με την τακτική αυτή, η σπαρτιατική φάλαγγα, ήταν μια ακούραστη μηχανή που μπορούσε να αποκρούει εχθρικά κύματα για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι εναλλαγές των οπλιτών γίνονταν γρήγορα και συντονισμένα ωστόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο εξοπλισμός, όπως το κράνος, ο χάλκινος κωδωνόσχημος θώρακας, η ασπίδα και το δόρυ, κατασκευασμένα για αυτού του είδους τις περιστάσεις.

Η πρώτη σύγκρουση κράτησε όλη την μέρα. Οι Μήδοι ρίχνονταν ορμητικά πάνω στους Έλληνες με αποτέλεσμα να έχουν μεγάλες απώλειες, ωστόσο, άλλοι έπαιρναν τη θέση τους, και δεν οπισθοχωρούσαν.

Κύματα από Πέρσες στρατιώτες, διαδέχονταν το ένα το άλλο. Πολλοί από τους επιτιθέμενους, έπεφταν στο έδαφος και πέθαιναν από το ποδοπατητό των συμμαχητών τους, ενώ άλλοι μαστιγώνονταν ή εκτελούνταν από τους αξιωματικούς τους, όταν προσπαθούσαν να διαφύγουν.

Η δεύτερη επίθεση – Ο Ξέρξης, αποφάσισε να στείλει το επίλεκτο σώμα του στρατού του, τους Αθανάτους και να αποσύρει τους Μήδους. Οι Έλληνες, κατά την δεύτερη επίθεση, και έχοντας απέναντι τους έναν επίλεκτο στρατό, χρησιμοποίησαν την ίδια τακτική. Προσποιούνταν άτακτη υποχώρηση και με ελιγμό, επιτίθονταν αιφνιδιάζοντας τον εχθρό.  Πέραν αυτού διέθεταν πιο μακριά δόρατα από τους Αθανάτους, τους οποίους χτυπούσαν από απόσταση που δεν μπορούσαν να αντισταθούν.

Οι Αθάνατοι, δεν πέτυχαν κάτι περισσότερο από τον Μηδικό στρατό. Και καθώς δεν μπορούσαν να κερδίσουν κάποιο έδαφος στα στενά, μ’ όλες τις επιθέσεις που έκαναν πότε με κανονική τάξη και πότε με διάφορους άλλους τρόπους, αποσύρθηκαν και αυτοί.

Τρίτη επίθεση – Οι Πέρσες, επιτέθηκαν ξανά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αυτή την φορά ήλπιζαν πως οι Έλληνες, θα ήταν βαριά τραυματισμένοι, χωρίς ηθικό και με μεγάλη κόπωση από τις πολύωρες μάχες, και τελικά θα έπεφταν με σχετική ευκολία.

Αντ’ αυτού, οι Πέρσες αντίκρυσαν μπροστά τους  Έλληνες, οι οποίοι ήταν παραταγμένοι κανονικά, το κάθε τάγμα κι η κάθε φυλή στη γραμμή της. Το κάθε τάγμα έμπαινε στη μάχη με τη σειρά του, εκτός από τους Φωκείς, αυτοί πήραν εντολή να πιάσουν θέσεις στο βουνό για να φρουρήσουν το μονοπάτι (Ανόπαια Ατραπός). Για άλλη μια φορά η επίθεση αποκρούστηκε από τους Σπαρτιάτες, προξενώντας νέες απώλειες στον περσικό στρατό.

Η προδοσία – Ο Ηρόδοτος, ονοματίζει τον Εφιάλτη ως τον άνδρα που αποκάλυψε στους Πέρσες, το πέρασμα που οδηγούσε στα νότα των Σπαρτιατών. Λέγεται πως ο Ξέρξης, κατενθουσιάστηκε με την πρόταση του Εφιάλτη και διέταξε τον Υδάρνη, τον διοικητή των Αθανάτων να ξεκινήσει την αποστολή πριν πέσει ο ήλιος.

Στο στρατόπεδο των Ελλήνων, όταν έγινε γνωστό πως οι Πέρσες θα τους περικυκλώσουν, συγκλήθηκε αμέσως πολεμικό συμβούλιο και αποφασίστηκε όπως όλα τα στρατεύματα αποχωρήσουν εκτός από τους Θεσπιείς και τους Θηβαίους, που έμειναν πίσω με τους Σπαρτιάτες.

Η τελευταία μάχη – Οι Έλληνες, ξέροντας πια πως οδηγούνται σε βέβαιο θάνατο, αναπτύχθηκαν στο πλατύτερο σημείο του περάσματος, σε ευθεία γραμμή για να προξενήσουν μεγαλύτερες απώλειες στους Πέρσες. Πέραν αυτού τα δόρατα τους είχαν σπάσει και θα πολεμούσαν σώμα με σώμα με τον εχθρό.

Κατά την διάρκεια της μάχης, πέφτει ο Βασιλιάς Λεωνίδας, πολεμώντας ηρωικά και μαζί του έπεσαν αρκετοί άλλοι διακεκριμένοι Έλληνες μαχητές αλλά και Πέρσες. Κατά τον Ηρόδοτο, στην μάχη έχασαν την ζωή τους, ο Αβροκόμης και ο Υπεράνθης, γιοι του Δαρείου και αδέρφια του Ξέρξη.

Σύμφωνα πάντα με τον Έλληνα ιστορικό, ακολούθησε άγρια μάχη πάνω από το κορμί του Βασιλιά Λεωνίδα και οι Έλληνες απώθησαν τέσσερις φορές τους Πέρσες. Οι Σπαρτιάτες, ανασυγκροτήθηκαν στον λόφο που υπάρχει σήμερα το πέτρινο λιοντάρι στη μνήμη του Λεωνίδα και εκεί αντιστάθηκαν μέχρι τον τελευταίο, με τα ξίφη τους όσοι τύχαινε να τα έχουν ακόμη.

Οι νεκροί Σπαρτιάτες θάφτηκαν εκεί που έπεσαν. Πάνω στον τύμβο τους γράφτηκε η επιγραφή: «ὦ ξεῖν᾽, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι» – «Ξένε, πήγαινε πες στους Σπαρτιάτες ότι εδώ είμαστε θαμμένοι υπακούοντας στους νόμους τους».

Η θυσία των Σπαρτιατών έμεινε στην ιστορία τόσο για το θάρρος που επέδειξαν οι αμυνόμενοι ενάντια στον κατακτητή, όσο ως παράδειγμα πετυχημένης πολεμικής τακτικής.

Η πολεμική ευφυΐα, η πειθαρχία και το θάρρος των Σπαρτιατών εμπνέει μέχρι σήμερα, σύγχρονους στρατούς πέραν του Ελληνικού Στρατού και της Εθνικής Φρουράς. Χαρακτηριστικό είναι ότι αρκετοί ιστορικοί ερευνητές παρομοιάζουν το αμερικανικό σώμα των πεζοναυτών ως τους σύγχρονους Σπαρτιάτες, κυρίως λόγω της αυστηρής δίαιτας που ακολουθούν, της μαχητικής τους ικανότητας, του πατριωτισμού αλλά και της αδελφικότητας που επιδεικνύουν μέσα στις ομάδες τους. Πέραν των αμερικανών πεζοναυτών οι περίφημες ομάδες Navy Seals (OYK) των ΗΠΑ χρησιμοποίησαν ρητά των Σπαρτιατών στις ονομασίες σχολείων αποφοίτησης των μελών τους. 

*Όλες οι πληροφορίες σχετικά με την μάχη και τα γεγονότα που απεικονίζονται στον χάρτη είναι βασισμένες στις αναφορές του Ηρόδοτου και άλλων Ελλήνων Ιστορικών. Επιπλέον, λήφθηκαν υπ όψιν, ακαδημαϊκές πηγές και ερευνητικά έργα. Οι πληροφορίες που απεικονίζονται πάνω στον χάρτη δεν παρουσιάζουν τις ακριβείς τοποθεσίες, διότι το ανάγλυφο του εδαφους έχει αλλάξει και αρκετές τοποθεσίες και τοπωνύμια έχουν αντικατασταθεί ή δεν υπάρχουν σήμερα.