27 Μαΐου 1821 | Η Ναυμαχία της Ερεσού – Το πρώτο μεγάλο ναυτικό κατόρθωμα του ’21

Θεωρείται η πρώτη κατά μέτωπον ναυμαχία που έδωσαν οι Έλληνες ναυμάχοι στην ελληνική επανάσταση του 1821. Η Ναυμαχία της Ερεσού, διεξήχθη στις 27 Μαΐου του 1821 στον όρμο Ερεσού της Λέσβου, μεταξύ των επαναστατημένων Ελλήνων και δίκροτου πλοίου του Οθωμανικού Στόλου. 

Περιγραφικά, το δίκροτο πλοίο, ήταν πολεμικό πλοίο μικρότερο από Τρίκροτο αλλά περισσότερο ευέλικτο. Έφερε τρεις ιστούς με τετράγωνα ιστία, είχε εκτόπισμα μέχρι 1500 τόνους. Έφερε 64 – 78 κανόνια (πυροβόλα) και πλήρωμα 600 – 700 άνδρες.

Διαβάστε επίσης: Μάχη των Δολιανών | Η μέρα όπου ο Νικήτας Σταματελόπουλος μένει στην Ιστορία ως Νικηταράς ο “Τουρκοφάγος”

Πρωταγωνιστές της ναυμαχίας αυτής ήταν ο Ιάκωβος Τομπάζης (σ.σ ο πρώτος ναύαρχος της επανάστασης του 1821) όπου διηύθυνε την ναυμαχία και ο Δημήτριος Παπανικολής ο οποίος επιχείρησε για πρώτη φορά με απόλυτη επιτυχία την “πυρπόληση” με χρήση “καυστικού” όπως λεγόταν αρχικά το πυρπολικό με αποτέλεσμα την ανατίναξη του εχθρικού δίκροτου.

Την 23 Μαΐου του 1821, ο ελληνικός στόλος αποτελούμενος από 57 πλοία, έκανε ένα πλου από τα Ψαρά προς αναζήτηση του τουρκικού στόλου, οταν πληροφορήθηκαν για την έξοδο από τα Στενά των Δαρδανελίων ενός εχθρικού πλοίου, που αποτελούσε την προφυλακή του τουρκικού στόλου. 

Η καταδίωξη του εχθρικού πλοίου είχε ξεκινήσει, ωστόσο το μέγεθος του και ο οπλισμός του, δεν επέτρεπε στα πλοία του Ελληνικού Στόλου, να το προσεγγίσουν. Το πλοίο του Υδραίου Γιάννη Ζάκκα άρχισε να βάλλει κατά του δικρότου, ωστόσο αναγκάστηκε να αποσυρθεί με απώλειες τρεις νεκρούς κι έναν τραυματία.

Το εχθρικό δίκροτο ακολούθως, προσάραξε στο λιμάνι της Ερεσού και αποβίβασε απόσπασμα στην ξηρά. Για την καταστροφή του πλοίου, οι Έλληνες ναύαρχοι, αποφάσισαν ότι πρέπει να γίνει χρήση πυρπολικού. Μετά από την πρώτη αποτυχημένη, προσπάθεια και αφού οι Έλληνες πυρπολητές, δεν κατάφεραν να προσκολλήσουν το πυρπολικό στο τουρκικό δίκροτο, στις 27 Μαΐου, και υπό το φως της μέρας, αντί για ένα πυρπολικό, οι Έλληνες χρησιμοποιούν δύο. 

Διαβάστε επίσης: 23 Σεπτεμβρίου 1821 | Η άλωση της Τριπολιτσάς και η εδραίωση της Επανάστασης

Κάθε ένα πυρπολικό συνοδευόταν και από μια βάρκα διαφυγής. Αρχικά ο ο Δημήτριος Παπανικολής, πλεύρισε με επιτυχία το πυρπολικό κάτω από την υψηλή πρώρα του εχθρικού πλοίου. Ο Παπανικολής έβαλε μπουρλότο στο πυρπολικό του και αμέσως οι φλόγες που ξεπετάχτηκαν, άρχισαν να γλείφουν το ξύλινο δίκροτο. Ο Καλαφάτης Γεώργιος, που είχε την ευθύνη του δεύτερου πυρπολικού, απέτυχε να πλευρίσει με επιτυχία το δίκροτο και αναγκάστηκε να αποχωρήσει οριστικά από την επιχείρηση.

Στο μεταξύ ο Ελληνικός Στόλος είχε ανοίξει πυρ κατά του εχθρικού πλοίου. Εντούτοις, η φωτιά στο εχθρικό πλοίο, επεκτεινόταν διαρκώς και επικρατούσε η λογική του «σώζων εαυτόν σωθήτω» ανάμεσα στο προσωπικό. Πολλοί αξιωματικοί και ναύτες είτε πνίγηκαν πέφτοντας στη θάλασσα, είτε κάηκαν πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου. Η καταστροφή του πλοίου ολοκληρώθηκε με την έκρηξη της πυριταδαποθήκης, που προκάλεσε μεγάλο αριθμό θυμάτων.

Η τραγωδία του τουρκικού δίκροτου κράτησε γύρω στα 35 λεπτά. Τόσο χρειάστηκε για να μεταβληθεί το επιβλητικό πλοίο σε τέφρα και ερείπια. Ανεξακρίβωτος παραμένει ο αριθμός των θυμάτων. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για μόνο οκτώ διασωθέντες από τα χίλια και πλέον μέλη του πληρώματός του.

Η Ναυμαχία στην Ερεσό, υπήρξε το πρώτο μεγάλο ναυτικό κατόρθωμα του ’21. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που οι Έλληνες επαναστάτες χρησιμοποίησαν πυρπολικό. Στην αίσια έκβαση του εγχειρήματος, καθοριστική ήταν η συμβολή δύο ανδρών, του ναυμάχου Δημητρίου Παπανικολή (1790-1855) και του ξεχασμένου σήμερα ναυπηγού Ιωάννη Δημολίτσα (πέθανε τον Μάρτιο του 1823).

Διαβάστε επίσης: 1821-2020| Εθνική Επέτειος 25ης Μαρτίου – Ιστορικό Χρονολόγιο