Θωρηκτό “Γεώργιος Αβέρωφ” | Ο κυρίαρχος του Αιγαίου και η Δόξα του Πολεμικού Ναυτικού

Defence Redefined

Published on 15/05/2020 at 09:04

Μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1897, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό διέθετε ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευαστεί το 1889.

Στα τέλη του 1908, τέσσερα καινούρια αγγλικά και τέσσερα γερμανικά αντιτορπιλικά, ενίσχυσαν στην δύναμη του Ελληνικού στόλου, εντούτοις σε αυτή την δύναμη, προστέθηκε και το Θωρακισμένο / Καταδρομικό “Γεώργιος Αβέρωφ”, η Δόξα του Πολεμικού Ναυτικού.

Το πλοίο κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας και είχε παραγγελθεί και επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από το Ιταλικό Ναυτικό. Ωστόσο το Ιταλικό Ναυτικό ακύρωσε την παραγγελία και η Ελλάδα, άμεσα κατέβαλε το 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου και το θωρηκτό περιήλθε στην κατοχή της.

Το ποσό της προκαταβολής προήλθε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ και ανερχόταν σε 8.000.000 εκατομμύρια χρυσές δραχμές, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.). Η κυβέρνηση δαπάνησε 23.650.000 δρχ. για την απόκτηση του. Τα 8.000.000 δρχ. προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης). Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι Τούρκοι, εκδήλωσαν ενδιαφέρων για την αγορά του πλοίου.

Το θωρακισμένο εύδρομο (όπως ακριβέστερα περιγράφεται), έχει βάρος 10.200 τόνους με ιταλικές μηχανές 19.000 ίππων, 22 γαλλικούς λέβητες, γερμανικές γεννήτριες και αγγλικά πυροβόλα 190 και 234 χιλιοστών τύπου ARMSTRONG. Η μέγιστη ταχύτητα που ανέπτυσσε το Θωρηκτό ήταν 23 κόμβοι.Το βύθισμα του πλοίου σε πλήρη φόρτο ήταν 7,5 μέτρα και έφερε κάννη πλωραίου και πυροβόλο πρυμναίου διαμετρήματος 234 χιλιοστών. Επιπλέον έφερε τέσσερα πλευρινά πυροβόλα 190 χιλιοστών και μπορούσε να μεταφέρει πλήρωμα 670 ατόμων και μέγιστο πλήρωμα με αποβατικό άγημα 1200 ατόμων.

Το «Γ. Αβέρωφ» καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου (27 Φεβρουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο) 1910 και παραδόθηκε στην Ελλάδα στις 15 Μαΐου το 1911. Την 1η Σεπτεμβρίου 1911 κατέπλευσε στο Φάληρο, όπου έγινε δεκτό από τους Έλληνες με μεγάλο ενθουσιασμό.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-13 αποτελούν την πλέον ένδοξη πολεμική περίοδο του θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ». Τον Οκτώβριο του 1912, ο ελληνικός στόλος κλήθηκε να πετύχει έναν ιδιαίτερα δύσκολο συνδυασμό θέτωντας πολλούς στόχους: να σταματήσει την έξοδο του οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο, να απελευθερώσει τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, να παρεμποδίσει τη μεταφορά οθωμανικών στρατευμάτων και εφοδίων προς τα μέτωπα της ηπειρωτικής Ελλάδας των Βαλκανίων, καθώς και να προστατεύσει τις αντιστοιχείς θαλάσσιες μεταφορές της Ελλάδας και των συμμάχων της.

Η επιτυχής κατάληψη των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και η κατίσχυση των ελληνικών όπλων στις Ναυμαχίες της Έλλης και την Λήμνου είχαν ως αποτέλεσμα ο «Γ. Αβέρωφ» να αποκτήσει διαστάσεις συμβόλου στη λαϊκή μνήμη: ένας μύθος είχε πια γεννηθεί.

Κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα παρέμεινε ουδέτερη. Όμως, το 1917 η Κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου αποφάσισε να ενταχθεί στον πόλεμο, στο πλευρό των Συμμαχικών Δυνάμεων. Το τέλος του πολέμου βρήκε την Ελλάδα στο στρατόπεδο των νικητών. Το «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ύψωσε την ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου.

Μετά την την συνθηκολόγηση της ειρήνης το «Γ. Αβέρωφ» μαζί με τον υπόλοιπο στόλο μετέφερε τα ελληνικά στρατεύματα στην Ιωνία. Οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία διέγραψαν γρήγορα αρνητική πορεία που κατέληξε στην Καταστροφή του ’22. Το «Γ. Αβέρωφ» βρέθηκε ξανά στα μικρασιατικά παράλια, αυτή την φορά για να βοηθήσει στη μεταφορά των στρατευμάτων και του ξεριζωμένου ελληνικού λαού.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πολέμο το Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» βρέθηκε και πάλι επικεφαλής, ως ναυαρχίδα του ελληνικού πολεμικού στόλου. Μετά την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, τον Απρίλιο του 1941, το Υπουργείο Ναυτικών διέταξε την αυτοβύθιση του θωρηκτού, προκειμένου να μην περιέλθει στα χέρια των εχθρών. Ωστόσο η καρδιά και το φρόνημα των ελληνικών πληρωμάτων, κατά την αναχώρηση των εναπομεινάντων πλοίων του στόλου στην Αλεξάνδρεια, θεώρησαν αδιανόητο να γίνει χωρίς την ασφαλή συντροφιά, του ηρωικού Θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ».

Μετά την κατάπλου του θωρηκτού στην Αλεξάνδρεια, το πλοίο κατευθύνθηκε στη Βομβάη για να επισκευαστεί. Ακολούθως το «Γ. Αβέρωφ» δραστηριοποιήθηκε στον Ινδικό Ωκεανό, με αποστολή την προστασία νηοπομπών, που κατευθύνονταν από τη Βομβάη στο Άντεν. Στο τέλος του 1942 ο «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στο Πορτ Σάιντ, όπου συμμετείχε σε αποστολές προστασίας λιμένων.

Μετά από απουσία σχεδόν τεσσάρων ετών από την Ελλάδα, ο ένδοξος «Γ. Αβέρωφ» επέστρεψε στις 16 Οκτωβρίου 1944 το απόγευμα, φέρνοντας μαζί του την τότε εξόριστη ελληνική κυβέρνηση σταθμεύοντας πανηγυρικά στον φαληρικό όρμο. Στο χρονικό διάστημα 1947 έως 1949 το Θωρηκτό έγινε Αρχηγείο Στόλου στο Κερατσίνι. Όμως, το πλοίο είχε “γεράσει” και το 1952 διατάχθηκε ο παροπλισμός του.

Το θωρηκτό βρέθηκε πρυμνοδετημένο στον Πόρο από το 1957 μέχρι το 1983. Μετά από τριάντα χρόνια στο απραξίας, το θωρηκτό χάραξε νέα πορεία. Την ίδια χρονιά το πλοίο ρυμουλκήθηκε από τον Πόρο για να καταλήξει στο Φάληρο, για εργασίες αποκατάστασης. Το μέγεθος της δαπάνης για την αποκατάσταση του από το 1985 μέχρι σήμερα ήταν πολύ μεγάλες και ένα υψηλό μέρος των δαπανών προήλθε από δωρεές ιδιωτών. Μάλιστα μια από τις σημαντικότερες δωρεές για την αποκατάσταση του “Γ. Αβέρωφ” ήταν της Κυπριακής Δημοκρατίας, της οικογένειας Λάτση και του Ιδρύματος Ωνάση.

Σήμερα το πλοίο-μουσείο «Γ. Αβέρωφ» αποτελεί μνημείο που τιμά αυτούς που υπηρέτησαν και έπεσαν στη διάρκεια της ένδοξης ιστορίας του. Το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» αποτελεί εδώ και χρόνια μια δραστήρια εκπαιδευτική κοινότητα με καθημερινές επισκέψεις σχολείων, ιδρυμάτων, οργανισμών, καθώς και πλήθους ιδιωτών. Με τις επισκέψεις αυτές πραγματοποιείται και η δεύτερη πτυχή του οράματος του δωρητή, που ήθελε το πλοίο, παράλληλα με τον εθνικό του σκοπό, να εκπληρώνει και εκπαιδευτική αποστολή.

Στην παγκόσμια ιστορία του πολεμικού ναυτικού, είναι ζήτημα αν θα μπορούσαμε να συναντήσουμε άλλο πολεμικό πλοίο που να συνδέθηκε για σχεδόν μισό αιώνα με την ιστορία και τα πεπρωμένα ενός έθνους. Το Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ», μοναδική ίσως εξαίρεση, μαζί με την προσωπικότητα και το πατριωτικό ήθος του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με τη διαμόρφωση του Ελληνικού Κράτους χωρίς ουδέποτε να γνωρίσει την ήττα και την ατίμωση.

Ακόμα και μετά τον ειρηνικό επίλογο της πολεμικής του δράσης, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η ψυχή του «Μπάρμπα Γιώργη» εξακολουθεί να είναι ζωντανή, έτοιμη για την τελευταία μάχη. Ο έρανος του Πολεμικού Ναυτικού, προκειμένου να συμβάλει στα έξοδα αποκατάστασης του πλοίου, είχε εξαιρετικά αποτελέσματα, κάτι το οποίο αποδεικνύει τον ισχυρό συμβολισμό του “Γ. Αβέρωφ” με την συλλογική συνείδηση των Ελλήνων. 

 

Ως “πλοίο εν ενεργεία»“, το Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» στέκεται σήμερα αγέρωχο, φωτεινό σύμβολο της ελληνικής ναυτοσύνης και του πολεμικού ηρωισμού. Στην τελευταία του μάχη, αυτή της ιστορικής μνήμης, το “Γ. Αβέρωφ“βγήκε για άλλη μια φορά νικητής.

Με πληροφορίες από: Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό “Γεώργιος Αβέρωφ”