Βρυξέλλες και Λονδίνο κατέληξαν σε συμφωνία συνεργασίας σε τομείς όπως η αλιεία, η ενέργεια, η κινητικότητα των νέων και η άμυνα, μετά από μαραθώνιες συνομιλίες που ολοκληρώθηκαν λίγες ώρες πριν από την έναρξη της πρώτης συνόδου κορυφής ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου στην μετά Brexit εποχή.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα επικύρωσαν τρία έγγραφα: μια κοινή δήλωση στην οποία καθορίζεται το κοινό έδαφος συνεργασίας αναφορικά με τις βασικές γεωπολιτικές προκλήσεις, ένα έγγραφο εταιρικής σχέσης ασφάλειας και άμυνας και ένα μνημόνιο συναντίληψης.

Και για τις δύο πλευρές, η σύνοδος κορυφής είχε αρχικά στόχο να δείξει πόσο στενά ευθυγραμμισμένες είναι σε βασικά παγκόσμια ζητήματα, σε μια εποχή που η μεταπολεμική πολυμερής παγκόσμια τάξη δέχεται επιθέσεις από τη Μόσχα και το Πεκίνο και αμφισβητείται όλο και περισσότερο από την Ουάσινγκτον.

Το Μνημόνιο Συναντίληψης, που καθορίζει τις παραμέτρους των σχέσεων σε μια σειρά διμερών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων ακανθωδών, όπως τα αλιευτικά δικαιώματα, οι υγειονομικοί και φυτοϋγειονομικοί κανόνες (SPS) και η κινητικότητα των νέων, ήταν επομένως το πιο επίδικο, με τις διαπραγματεύσεις να συνεχίζονται κατά τη διάρκεια της νύχτας της Κυριακής.

Από πολιτικής άποψης, τα πιο δύσκολα ζητήματα για τον οικοδεσπότη Κιρ Στάρμερ, είναι η 12ετής παράταση της πλήρους αμοιβαίας πρόσβασης σε ύδατα για την αλιεία και η δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε θέματα υγειονομικών κανόνων.

Οι ισχύοντες κανόνες για την αλιεία λήγουν τον Ιούνιο του 2026 και οι αριθμοί που είχαν διακινηθεί πριν από την οριστικοποίηση της συμφωνίας κυμαίνονταν γύρω από μια πενταετή παράταση.

Διαβάστε επίσης: Project Nyx Alpha | Τηλεσκόπιο στην Κύπρο για την Διοίκηση Διαστήματος του Ηνωμένου Βασιλείου

Η Στρατηγική Εταιρική Σχέση ΕΕ–ΗΒ στον Τομέα της Ασφάλειας και Άμυνας

Στο πλαίσιο της ενίσχυσης των ευρωβρετανικών σχέσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο επιβεβαίωσαν τη βούλησή τους για τακτική ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων αναφορικά με την εξέλιξη των αντίστοιχων πρωτοβουλιών στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας. Αυτή η συνεργασία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, θέματα επιχειρησιακής ετοιμότητας και την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας. Επιπλέον, εξετάζεται η δυνατότητα αμοιβαίας συμμετοχής σε σχετικές πρωτοβουλίες άμυνας, σύμφωνα με τα εκάστοτε θεσμικά και νομικά πλαίσια.

Ενίσχυση της Στρατιωτικής Κινητικότητας

Οι δύο πλευρές δεσμεύονται να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στον τομέα της στρατιωτικής κινητικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπεται η συμμετοχή του ΗΒ στο πρόγραμμα PESCO «Military Mobility», με βάση τις γενικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν κατ’ εξαίρεση τη συμμετοχή τρίτων χωρών σε επιμέρους έργα της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας. Παράλληλα, τονίζεται η σημασία της συμπληρωματικότητας με τη συνεργασία ΕΕ–ΝΑΤΟ στον συγκεκριμένο τομέα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία και απρόσκοπτη μετακίνηση στρατιωτικού προσωπικού και υλικού εντός της Ευρώπης.

Διερεύνηση Συνεργασίας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (EDA)

Η ΕΕ και το ΗΒ θα εξετάσουν επίσης τις δυνατότητες θεσμοθέτησης μιας Διοικητικής Διευθέτησης (Administrative Arrangement) μεταξύ του ΗΒ και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, στο πλαίσιο των αντίστοιχων διαδικασιών των δύο πλευρών.

Εκπαίδευση και Κατάρτιση στον Τομέα της Ασφάλειας και Άμυνας

Η συνεργασία ΕΕ–ΗΒ εκτείνεται και στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ζητήματα οικοδόμησης ειρήνης, διαχείρισης κρίσεων, ασφάλειας και άμυνας. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του Κολλεγίου Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ (European Security and Defence College – ESDC) και των αρμόδιων βρετανικών φορέων κατάρτισης και εκπαίδευσης στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιδιώξει να ενισχύσει τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στις δραστηριότητες του ESDC, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο από την πλευρά του θα αναλάβει τις απαραίτητες διευθετήσεις, ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή της ΕΕ σε σχετικές εκπαιδευτικές δράσεις που διοργανώνει. Και οι δύο πλευρές θα ενισχύσουν τη διασυνοριακή συμμετοχή στις αντίστοιχες εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες.

Συμμετοχή στο Δίκτυο Συνεργαζόμενων Εταίρων του ESDC

Τέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διερευνήσουν τις δυνατότητες συνεργασίας στο πλαίσιο του Δικτύου Συνεργαζόμενων Εταίρων (Associated Network Partners – ANP) του ESDC. Μέσω αυτού του μηχανισμού, δίνεται η δυνατότητα σε ιδρύματα του Ηνωμένου Βασιλείου να συνδιοργανώνουν εκπαιδευτικές και επιμορφωτικές δραστηριότητες σε συνεργασία με πλήρη μέλη του Δικτύου του ESDC.

Διαβάστε επίσης: Ηνωμένο Βασίλειο | Αύξηση των δαπανών για την άμυνα

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, δήλωσε ακόμα ότι η εν λόγω συμφωνία αποτελεί ένα “πρώτο βήμα” προς τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου σε αμυντικά προγράμματα και πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ΕΕ, η οποία ωστόσο επισήμανε ότι θα απαιτηθεί και ένα “δεύτερο βήμα” ή νέος γύρος διαπραγματεύσεων προκειμένου η βρετανική βιομηχανία να καταστεί επιλέξιμη για κοινές προμήθειες στο πλαίσιο του προγράμματος Security Action for Europe (SAFE), συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Όπως αναφέρεται στο κοινό έγγραφο “Κοινής Κατανόησης”, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διερευνήσουν άμεσα τις δυνατότητες για ενισχυμένη και αμοιβαία επωφελή συνεργασία που προκύπτει από το εργαλείο SAFE, μόλις αυτό υιοθετηθεί, σύμφωνα με τα αντίστοιχα νομικά τους πλαίσια.

Η απόφαση του ΗΒ να αποχωρήσει από την ΕΕ το 2020 περιόρισε τις δυνατότητες των βρετανικών εταιρειών να συμμετέχουν σε συμβάσεις προμηθειών της Ένωσης. Αν και δεν ανακοινώθηκε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την έναρξη ενός νέου γύρου διαπραγματεύσεων, η αναμενόμενη πρόοδος ανοίγει σημαντικές προοπτικές για εταιρείες όπως οι BAE Systems, Babcock και Rolls Royce.

Ειδικότερα, η εταιρική σχέση δεν επιτρέπει ακόμη στο Ηνωμένο Βασίλειο να συμμετάσχει στο πρόγραμμα SAFE της ΕΕ ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση των κοινών προμηθειών. Για παράδειγμα, δεν έχει ακόμη καθοριστεί πόσο θα πρέπει να συνεισφέρει το Ηνωμένο Βασίλειο στον προϋπολογισμό της ΕΕ για να συμμετάσχει.

Το εργαλείο, που αποτελεί μέρος του σχεδίου Rearm Europe για την ενίσχυση του αμυντικού τομέα της ΕΕ, περιλαμβάνει τη λεγόμενη ευρωπαϊκή προτίμηση, βάσει της οποίας περίπου το 65% των οπλικών συστημάτων που αγοράζονται πρέπει να κατασκευάζονται στην ΕΕ ή σε τρίτες χώρες με τις οποίες έχει συνάψει συμφωνίες. Αυτό επί του παρόντος αποκλείει το Ηνωμένο Βασίλειο.

Διαβάστε επίσης: ReArm Europe | 800 δις ευρώ για ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Άμυνας – Τι περιλαμβάνει το σχέδιο